Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Warszawa, 30 czerwca 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-98 (3)/08


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy o działalności pożytku
publicznego i wolontariacie oraz ustawy o
podatku dochodowym od osób fizycznych
(druk nr 463).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Finansów do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.



(-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu
do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
(druk nr 463)

Poselski projekt ustawy modyfikuje sposób przekazywania wpłat na rzecz organizacji
pożytku publicznego bezpośrednio przez podatników podatku dochodowego od osób
fizycznych lub za pośrednictwem naczelników urzędów skarbowych na wniosek podatników.
W opinii wnioskodawców poselski projekt „jest próbą naprawienia błędu popełnionego przez
Sejm w
związku z
nowelizacją ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
z 16 listopada 2006 r.”, polegającego na zmianie zasad przekazywania 1% na rzecz
organizacji pożytku publicznego „inspirowanej inicjatywami poselskimi, przy aprobacie
organizacji pozarządowych”.
Należy zauważyć, iż mechanizm 1% został wprowadzony jako wyjątek od reguły
dysponowania środkami publicznymi przez państwo oraz samorząd terytorialny. Wyjątek
będący przejawem demokracji partycypacyjnej oraz symbolizujący udział obywateli
w procesie dystrybucji 1% podatku należnego.
Umożliwienie podatnikom podatku dochodowego od osób fizycznych wspierania działalności
statutowej organizacji pożytku publicznego (zwanej dalej „OPP”) 1% swojego podatku
wiązało się z wejściem w życie przepisów o
działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie1. Z dniem 1 stycznia 2004 r. w ustawie o podatku dochodowym od osób
fizycznych2, zwanej dalej „ustawą”, zaczął obowiązywać przepis art. 27d, zgodnie z którym
podatnik mógł zmniejszyć podatek dochodowy wynikający z zeznania, o którym mowa
w art. 45 ust. 1 ustawy (czyli z zeznania PIT-37 i PIT-36), jeżeli w okresie od dnia 1 maja do
31 grudnia roku podatkowego oraz od dnia 1 stycznia do dnia złożenia zeznania
podatkowego, dokonał darowizny pieniężnej na rzecz OPP działającej na podstawie ustawy
o działalności pożytku publicznego i
o wolontariacie. Kwota zmniejszenia podlegała
zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy w dół i nie mogła przekroczyć kwoty dokonanej
wpłaty, jednak nie więcej niż kwoty stanowiącej 1% podatku należnego, wykazanego w ww.
zeznaniu. Warunkiem zastosowania zmniejszenia było:
1) udokumentowanie darowizny dowodem wpłaty na rachunek bankowy OPP, z którego
w szczególności wynikało: imię i nazwisko oraz adres wpłacającego, kwota dokonanej
wpłaty oraz nazwa OPP, na rzecz której dokonana została wpłata,
2) jednorazowe dokonanie odliczenia z tytułu przekazanej darowizny; w konsekwencji, do
zmniejszenia na podstawie art. 27d ustawy nie uprawniały darowizny odliczone od
dochodu na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy oraz od przychodu lub podatku na
podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów
3
osiąganych przez osoby fizyczne ,

1 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r.:
- o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.),
- Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96,
poz. 874, z późn. zm.).
2 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176,
z późn. zm.).
3 Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów
osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.).
3) przekazanie darowizny na rzecz OPP, która nie prowadzi działalności gospodarczej
polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego,
tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów
alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych
albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.
Analogiczne rozwiązania zostały wprowadzone w ustawie o zryczałtowanym podatku
dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
W stanie prawnym obowiązującym w latach 2004-2006 odpis 1% na rzecz OPP funkcjonował
zatem na zasadzie ulgi podatkowej. Podatnik, który chciał zmniejszyć podatek należny o 1%,
musiał najpierw sam dokonać wpłaty na rachunek bankowy OPP, zachować dowód wpłaty, a
następnie wykazać przekazaną kwotę w zeznaniu podatkowym.
Z czasem zaczęły pojawiać się postulaty natychmiastowego uproszczenia mechanizmu
alokacji 1% przez darczyńców polegające na tym, aby urząd skarbowy, a nie podatnik
dokonywał wpłaty na rachunek bankowy OPP. Domagały się tego zarówno organizacje
pozarządowe, podatnicy, jak i posłowie. W sprawę zaangażowały się także środki masowego
przekazu. Wszyscy zgodnie twierdzili, że dotychczasowy sposób przekazywania 1% –
wymagający od podatnika samodzielnego wpłacenia 1% w banku lub na poczcie, zachowania
dowodu wpłaty, a następnie wykazania przekazanej kwoty w zeznaniu podatkowym – jest
nazbyt skomplikowany, przez co ogranicza pozyskiwanie środków na tzw. szlachetne cele.
Powoływano się przy tym na zasadę obowiązującą na Węgrzech, zgodnie z którą podatnik
musi jedynie wskazać w zeznaniu organizację, której chce przekazać 1%4.
Na początku 2006 r. – wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społecznym – Rząd zapowiedział
uproszczenie mechanizmu przekazywania 1% podatku na rzecz OPP, co następnie znalazło
swoje odzwierciedlenie w projekcie ustawy zmieniającej przepisy o podatku dochodowym od
osób fizycznych. Projekt stosownej nowelizacji został w dniu 19
kwietnia 2006 r.
zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej, w portalu internetowym Ministerstwa
Finansów. Od tego momentu każdy mógł zgłosić zainteresowanie prowadzonymi pracami.
Brak uwag odnośnie przewidzianej w projekcie zmiany mechanizmu przekazywania 1%
został odczytany jako akceptacja przedłożonych rozwiązań.
Prace parlamentarne nad przedłożeniem rządowym zostały zakończone 16 listopada 2006 r.,
tj. w dniu, w którym Sejm RP ostatecznie uchwalił ustawę o zmianie ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 217,
poz. 1588).
Pod względem legislacyjnym, zmiana w zakresie 1% sprowadziła się do uchylenia art. 27d
ustawy i art. 14a w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych
przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, z jednoczesnym dodaniem ust. 5c-5g w art. 45
ustawy, odpowiednio ust. 3a-3d w art. 21 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od
niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Po raz pierwszy nowe zasady były
stosowane podczas wypełniania zeznań podatkowych za 2007 r.
Zgodnie z nowymi unormowaniami, podatnik, który chce podzielić się 1% swojego podatku
z OPP nie musi sam dokonywać wpłaty na konto tej organizacji, a jedynie w składanym przez
siebie zeznaniu podatkowym (PIT-36, PIT-37, PIT-36-L, PIT-38, PIT-28) podać wysokość
wnioskowanej (zadeklarowanej) wpłaty, która nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej
1% podatku należnego oraz dane pozwalające na właściwe zidentyfikowanie OPP, której
konto chciałby zasilić, tj. jej nazwę oraz numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

4 Grzegorz Makowski: „Wiele twarzy jednego procenta”, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2008 r., str. 7.

2
Przekazania zadeklarowanej kwoty dokonuje naczelnik urzędu skarbowego. Ma na to trzy
miesiące od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego, czyli dla zeznania:
•
PIT-28 za 2007 r. – od 1 lutego do 30 kwietnia 2008 r.,
•
PIT-37, PIT-36, PIT-36L oraz PIT-38 za 2007 r. – od 1 maja do 31 lipca 2008 r.
Warunkiem przekazania zadeklarowanej kwoty przez organ podatkowy jest złożenie przez
podatnika stosownego wniosku. Wniosek ten jest integralną częścią zeznania, które podatnik
składa samodzielnie, a nie za pośrednictwem płatnika. W konsekwencji, w przekazywaniu 1%
nie pośredniczą organy rentowe (rozliczające emerytów i rencistów na formularzu PIT-40A),
jak również zakłady pracy (sporządzające PIT-40). Zeznanie podatkowe musi być złożone
przed upływem terminu dla jego złożenia.
Jednocześnie podatnik ma prawo wybrać tylko jedną organizację z
zamieszczonych
w wykazie ogłaszanym do końca roku podatkowego w drodze obwieszczenia przez Ministra
Pracy i Polityki Społecznej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości (tj. ogłoszonym
w obwieszczeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie
wykazu organizacji mających status organizacji pożytku publicznego na dzień 30 listopada
2007 r.).
W rozliczeniu rocznym za 2007 r., o 1% swojego podatku mogli zadecydować również
podatnicy, którzy wybrali opodatkowanie dochodów z
działalności gospodarczej oraz
z działów specjalnych produkcji rolnej według jednolitej 19% stawki podatku, a także
podatnicy osiągający dochody z kapitałów pieniężnych, wymienione w art. 30b ustawy. Taka
możliwość została wprowadzona tą samą nowelizacją, która uchwaliła nowe zasady
przekazywania 1% na rzecz OPP.
Należy zauważyć, że podobnie jak obowiązujący w latach ubiegłych art. 27d ustawy, tak
i obecne regulacje dotyczące alokacji 1% są oceniane negatywnie. Dowodem tego jest m.in.
złożony na ręce Marszałka Sejmu RP poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych.
W ocenie projektodawców, wady obecnego mechanizmu alokowania 1% podatku to:
1) przekazywanie 1% wyłącznie za pośrednictwem naczelnika urzędu skarbowego,
co oznacza, że podatnik nie ma możliwości dokonania wpłaty samodzielnie;
2) możliwość wskazania tylko jednej OPP;
3) zasilanie kont OPP tylko w okresie trzech miesięcy od upływu terminu dla złożenia
zeznania podatkowego, co dodatkowo opóźnia termin przekazania wpłat na rzecz OPP;
4) określenie wysokości 1% dopiero w momencie złożenia zeznania podatkowego;
5) brak
możliwości wskazania konkretnej osoby lub przedsięwzięcia, na rzecz których ma
być wydatkowana kwota przekazana w ramach 1%.
Tymczasem zmiana zasad zasilania OPP 1% podatku nie pozbawia podatników prawa do
swobodnego przekazywania kwot na rzecz OPP. Nadal podatnik decyduje, czy chce wspomóc
cele statutowe OPP, której organizacji oraz jaką kwotę chce przekazać. Wprowadzona zmiana
nie ogranicza prawa podatnika do obdarowywania OPP. Potwierdzeniem tego jest wydany
w dniu 21 grudnia 2007 r. Komunikat, w którym poinformowano, iż w składanym zeznaniu
podatkowym – oprócz danych pozwalających na właściwe zidentyfikowanie OPP (nazwa
oraz numer wpisu do KRS) – podatnicy mogą podać informacje mogące mieć wpływ na
dystrybucję środków gromadzonych przez OPP. Informację tę podatnik może zamieścić w

3
rubryce „Inne informacje, w
tym ułatwiające kontakt z podatnikiem”, znajdującej się
bezpośrednio nad wnioskiem o przekazanie 1% podatku należnego, odpowiednio w: poz. 135
– PIT-28, poz. 311 – PIT-36, poz. 107 –PIT-36L, poz. 123 – PIT-37, poz. 59 – PIT-38.
Powyższe informacje zostaną przesłane OPP przez organ podatkowy jako uszczegółowienie
przekazanych kwot. Rozdysponowanie środków przekazanych przez organ podatkowy
pozostaje w
wyłącznej gestii OPP i powinno odbywać się w zgodzie z przedmiotem
działalności organizacji określonym w statucie oraz z przepisami prawa powszechnie
obowiązującego. W tym kontekście zarzut o braku możliwości wskazania konkretnej osoby
lub przedsięwzięcia, na rzecz których ma być wydatkowana kwota przekazana w ramach 1%
jest bezprzedmiotowy.
Nie można również zapominać, iż od początku obowiązywania przepisów o podatku
dochodowym od osób fizycznych, podatnicy tego podatku mają prawo do pomniejszania
swojego dochodu, odpowiednio przychodu, o darowizny przekazane na tzw. szlachetne cele.
W stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r., podstawą do dokonywania
tego rodzaju odliczeń jest art. 26 ust. 1 pkt 9 lit.a) ustawy (odpowiednio art. 11 ustawy
o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby
fizyczne), zgodnie z którym odliczeniu od dochodu (przychodu) podlegają darowizny
przekazane na działalność pożytku publicznego w rozumieniu ustawy o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie, prowadzoną przez wymienione w tej ustawie:
1) organizacje
pozarządowe,
2)
osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku
Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do
innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia
i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku
publicznego,
3)
stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.
Co istotne, organizacja pozarządowa działająca w sferze zadań publicznych jest pojęciem
szerszym niż OPP (nie każda organizacja pozarządowa jest OPP). W konsekwencji, przepis
art. 26 ust. 1 pkt 9 lit.a ustawy dotyczy większej liczby potencjalnych obdarowanych. Tym
bardziej, że nowelizacja z dnia 16 listopada 2006 r. (ta sama, która zmieniła mechanizm
przekazywania 1%) dodatkowo rozszerzyła krąg podmiotów, których obdarowanie uprawnia
do odliczenia od dochodu, o organizacje równorzędne do ww., prowadzące działalność
pożytku publicznego na podstawie przepisów obowiązujących w innym niż Polska państwie
członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
W świetle powyższego, zmiany w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych,
w zakresie 1%, nie pogarszają sytuacji prawno-podatkowej podatników, którzy dokonują
darowizn na rzecz organizacji realizujących tzw. szlachetne cele. O ile bowiem, podatnik
chciałby sam dokonać wpłaty na konto OPP, nadal może to uczynić. Jednocześnie, o kwotę
przekazanej darowizny darczyńca może – na zasadach określonych w ustawach podatkowych
– obniżyć swój dochód albo przychód do opodatkowania. Dodatkowo, jeżeli tylko wyrazi
taką wolę, przysługuje mu prawo do złożenia wniosku o przekazanie przez urząd skarbowy
1% podatku należnego na rzecz wybranej OPP.
Odnosząc się z kolei do zarzutu dotyczącego możliwości wskazania tylko jednej OPP należy
zauważyć, iż celem wprowadzanych zmian było uproszczenie mechanizmu przekazywania
1%, które miało być odczuwalne dla wszystkich. Przejęcie przez organy podatkowe
dystrybucji 1% nie mogło w żaden sposób zdezorganizować pracy aparatu skarbowego. Stąd
w toku prowadzonych prac Parlament zaaprobował propozycję Rządu dotyczącą możliwości

4