Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

gromadzenie oraz analizę danych dotyczących występowania i charakteru
dyskryminacji na tle orientacji seksualnej lub to samo ci płciowej.
Odno nie mowy nienawi ci Komitet Ministrów zarekomendował państwom
członkowskim:
podjęcie odpowiednich kroków dla zwalczenia wszelkich form wypowiedzi, w tym
za po rednictwem mediów oraz Internetu, które mo na uznać za wywołujące lub
szerzące nienawi ć lub inne formy dyskryminacji lesbijek, gejów, osób
biseksualnych i osób transpłciowych; mowa nienawi ci powinna być zakazana i
publicznie potępiana, ilekroć wystąpi; działania w tym zakresie winny być zgodne
z art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolno ci oraz
orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka;
zwiększenie wiadomo ci władz publicznych oraz instytucji publicznych
wszystkich szczebli celem unikania wypowiedzi, zwłaszcza dla mediów, które
mo na uznać za legitymizację nienawi ci lub dyskryminacji;
aby osoby sprawujące urzędy publiczne lub w inny sposób reprezentujące
państwo były zachęcane do promowania praw człowieka przysługujących
lesbijkom, gejom, osobom biseksualnym i osobom transpłciowym.

Penalizacja homofobicznych i transfobicznych hate crimes w krajach Unii
Europejskiej
Zgodnie z najnowszym raportem Agencji Praw Podstawowych Unii
Europejskiej po więconym dyskryminacji na tle orientacji seksualnej i to samo ci
płciowej (Homophobia, transphobia and discrimination on grounds of sexual
orientation and gender identity, Agencja Praw Podstawowych, Luksemburg, 2010),
homofobiczne i transfobiczne hate crimes są coraz powszechniejsze w
ustawodawstwie karnym krajów UE.
Prawo karne Belgii, Danii, Estonii, Hiszpanii, Francji, Irlandii, Litwy, Holandii,
Portugalii, Rumunii, Szwecji, Słowenii oraz Wielkiej Brytanii przewiduje przestępstwa
motywowane uprzedzeniami na tle orientacji seksualnej i to samo ci płciowej.
Równocze nie przepisy ustaw karnych w Belgii, Danii, Hiszpanii, Finlandii, Francji,
na Litwie, w Holandii, Portugalii, Rumunii, Szwecji i Wielkiej Brytanii uznają, e
popełnienie przestępstwa motywowanego uprzedzeniami na tle orientacji seksualnej i
to samo ci płciowej jest okoliczno cią obcią ającą. Uzupełniająco nale y dodać, e
choć prawodawstwo niemieckie nie przewiduje kategorii przestępstw z nienawi ci na
tle orientacji seksualnej i to samo ci płciowej, to kategorię taką wyodrębniło
orzecznictwo; podobna sytuacja jest na Węgrzech. Na tle wymienionych krajów
Polska pozostaje jednym z niechlubnych wyjątków w Unii Europejskiej, którego
prawodawstwo ani orzecznictwo nie przewidują skutecznej ochrony prawnokarnej
przed przestępczo cią motywowaną homofobicznie i transfobicznie.

Konsultacje

Główną konsultantką projektowanej ustawy jest prof. Eleonora Zielińska
(Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego). Uwagi i propozycje
zgłoszone w opinii przygotowanej przez prof. E. Zielińską zostały w czę ci
uwzględnione w projekcie ustawy - nie uwzględniono propozycji zmian w art. 218 § 1
kk oraz wprowadzenia art. 257a kk.

Wskazanie źródeł finansowania
Uchwalenie projektowanej ustawy nie pociąga za sobą obcią enia bud etu
państwa ani bud etów jednostek samorządu terytorialnego.

Odnośnie projektowanych aktów wykonawczych
W razie uchwalenia projektowanej ustawy wydanie nowych aktów
wykonawczych nie jest przewidziane.

Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.

Konsultacje społeczne
Przedło ony projekt ustawy nie był poddany konsultacjom społecznym w
rozumieniu art. 34 ust 3 Regulaminu Sejmu RP.

Warszawa, 26 kwietnia 2011 r.
BAS-WAPEiM-966/11



Pan
Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Ryszard Kalisz)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje nowelizację trzech artykułów ustawy – Kodeks karny
(Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 ze zm.): art. 119 § 1, art. 256 § 1 i art. 257.
Proponowana zmiana polega na dodaniu w tych przepisach - obok już
obowiązujących kryteriów przynależności narodowej, etnicznej, rasowej,
wyznaniowej i bezwyznaniowości – odniesienia do kryterium płci, tożsamości
płciowej, wieku, niepełnosprawności bądź orientacji seksualnej. Proponowane
zmiany we wskazanych artykułach mają na celu – zgodnie z uzasadnieniem
projektu – zapewnienie osobom należącym do grup społecznych, które można
wyróżnić używając wskazanych kryteriów, prawnokarnej ochrony przed
przemocą fizyczną i wszelkimi przejawami tzw. mowy nienawiści (ang. hate
crimes).
Proponowana ustawa ma wejść w życie z chwilą ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Odnosząc się do treści zmian proponowanych w Kodeksie karnym
należy wskazać, że Unia Europejska w przepisach prawa pierwotnego
gwarantuje przestrzeganie zasady niedyskryminacji (por. art. 19 Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej). W szczególności, w art. 21 Karty Praw
Podstawowych, zakazuje się wszelkiej dyskryminacji, w tym ze względu na
płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne,
język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy,
przynależność do mniejszości, narodowej, majątek, urodzenie,
niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
W prawie pochodnym UE można znaleźć szereg aktów prawnych,
odnoszących się do zapewniania równości w różnych aspektach. Przykładowo,
w lipcu 2010 r. przyjęto dyrektywę 2010/41/UE w sprawie stosowania zasady
równego traktowania kobiet i mężczyzn prowadzących działalność na własny
rachunek (Dz. Urz. UE 2010 L 180, s. 1). Akty te w większości przypadków nie
dotyczą jednak prawa karnego. Odnosząc się do przedmiotu projektu, wskazać
należy natomiast na decyzję ramową Rady 2008/913/WSiSW w sprawie
zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków
prawnokarnych (Dz. Urz. UE 2008 L 328, s. 55).
Należy zaznaczyć także, że realizacji zasady niedyskryminacji dotyczą
akty instytucji UE o charakterze niewiążącym - przykładowo można wymienić
opinię Komitetu Regionów w sprawie niedyskryminacji, równych szans i
implementacji zasady równego traktowania między ludźmi, Dz. Urz. 2009 C
211/90).



3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Ze względu na przedmiot projektu, analizy wymaga zgodność przepisów
z postanowieniami ww. decyzji ramowej Rady 2008/913/WSiSW w sprawie
zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków
prawnokarnych. Decyzja ramowa w art. 1 nakłada na państwa członkowskie
zobowiązanie do zapewnienia karalności określonych czynów popełnianych
umyślnie, w tym: publicznego nawoływania do przemocy lub nienawiści
skierowanej przeciwko grupie osób, którą definiuje się według rasy, koloru
skóry, wyznawanej religii, pochodzenia albo przynależności narodowej lub
etnicznej lub przeciwko członkowi tej grupy albo popełnienie ww. czynu, przez
publiczne rozpowszechnianie lub rozprowadzanie tekstów, obrazów lub innych
materiałów i in. Państwa członkowskie mają zapewnić również, by czyny te
podlegały skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym, o
maksymalnym wymiarze co najmniej od 1 roku do 3 lat pozbawienia wolności.
Termin implementacji decyzji ramowej upłynął 28 listopada 2010 r.
Przedłożony do zaopiniowania projekt dotyczy przepisów, które
realizują wskazane wyżej przepisy decyzji ramowej. Sama ustawa jednak nie ma
na celu implementacji ww. decyzji ramowej, bowiem w istocie rozszerza już
obowiązujące art. 119 § 1 k.k., art. 256 § 1 k.k. i art. 257 o nowe kryteria, jakimi
są płeć, tożsamość płciowa, wiek, niepełnosprawność i orientacja seksualna, a
zatem o kryteria, których wskazany akt UE nie dotyczy. Należy jednak

2
podkreślić, że proponowane w projekcie ustawy rozszerzenie przepisów o
dodatkowe kryteria nie stoi w sprzeczności ze wskazanymi wyżej przepisami.
Należy dodać, że w Ministerstwie Sprawiedliwości toczą się obecnie prace nad
projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny i niektórych innych ustaw,
która – jak wynika z informacji zamieszczonych w Biuletynie Informacji
Publicznej BIP – w dniu 7 kwietnia 2011 r. została skierowana do rozpatrzenia
przez Radę Ministrów.
Wśród aktów niewiążących można wskazać na wymienioną wyżej opinię
Komitetu Regionów, w której w punkcie 44 wzywa się państwa członkowskie
do przyjęcia ustawodawstwa przeciwko homofobii, w szczególności
dotyczących zwalczania mocy nienawiści i przestępstwa nienawiści.
Proponowane przepisy k.k. można uznać za realizujące wskazane
zalecenie.

4. Konkluzja
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny jest zgodny z prawem
Unii Europejskiej.


Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski
3