Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych oraz niektórych innych ustaw

będzie prezes sądu okręgowego, w którego okręgu wszczęto postępowanie
przygotowawcze w odniesieniu do danego przestępstwa lub odmówiono jego
wszczęcia. W końcu, w braku innych łączników wyznaczających właściwość
miejscową organu orzekającego, organem właściwym będzie Prezes Sądu
Okręgowego w Warszawie.
Zdaniem projektodawców, przeniesienie postępowania w przedmiocie
przyznania kompensaty na drogę administracyjnoprawną, poza odciążeniem
sądów, przynieść powinno pozytywny skutek również dla osób ubiegających się
o przyznanie kompensaty, albowiem postępowanie w tym zakresie zostanie
znaczenie uproszczone i skrócone. Uproszczeniu ulec ma również tryb
dochodzenia zwrotu wypłaconej kompensaty - jeżeli świadczenie nie zostanie
dobrowolnie zwrócone, jego przymusowe ściągnięcie nastąpi w drodze
egzekucji administracyjnej, a więc na podstawie mechanizmu szybszego
i sprawniejszego, aniżeli przewidywane dotychczas postępowanie sądowe o
zwrot kompensaty i będąca jego następstwem egzekucja komornicza.
Odnosząc się do tej części projektu należy stwierdzić, że proponowana
zmiana trybu dochodzenia kompensaty przysługującej ofiarom niektórych
przestępstw umyślnych, zasługuje na negatywną ocenę. Charakter tego rodzaju
kompensaty może budzić wprawdzie wątpliwości, jednak należy zwrócić uwagę
na okoliczność, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego sprawy o przyznanie
kompensaty kwalifikowane są jako sprawy cywilne w sensie materialnym, a
więc ze względu na swoją naturę, a nie ze względu na formalne przekazanie na
drogę sądowego postępowania cywilnego (art. 1 k.p.c.). Właściwą drogą
załatwiania spraw cywilnych w sensie materialnym ze swej istoty jest droga
sądowego postępowania cywilnego. Sprawy cywilne w sensie materialnym nie
powinny być natomiast w zasadzie przekazywane na drogę postępowania
administracyjnego i następnie sądowoadministracyjnego. Z tego względu
proponowana w projekcie regulacja, zakładająca przekazanie spraw o wypłatę

5
kompensaty i jej zwrot do postępowania administracyjnego nie zasługuje na
aprobatę. Kwestia ewentualnego odciążenia sądów powszechnych nie ma
tu znaczenia priorytetowego. Nie można bowiem, powołując się na przeciążenie
sądów powszechnych, wyłączać z ich kompetencji spraw, które ze względu na
swoją naturę powinny być przez te sądy rozpoznawane w postępowaniu
cywilnym. Dodać należy, że rozwiązanie wynikające z projektu, a zakładające,
że organem orzekającym w pierwszej instancji w sprawach o przyznanie
kompensaty miałby być prezes właściwego sądu okręgowego, którego decyzja
mogłaby zostać zaskarżona odwołaniem do Ministra Sprawiedliwości,
z możliwością wniesienia następnie skargi do sądu administracyjnego, ma
charakter bardzo specyficzny i raczej obcy polskiemu ustawodawstwu, jeśli
chodzi o załatwianie w ten sposób spraw cywilnych w sensie materialnym.
Zauważyć należy, że rozwiązanie to, niezależnie od swego wysoce
kontrowersyjnego kształtu, powodowałoby i tak pewne obciążenie organu sądu
powszechnego, jakim jest prezes sądu okręgowego. Lepsze jest zachowanie
obecnej regulacji, zakładające, że sprawy o przyznanie kompensaty są
rozpoznawane w cywilnym postępowaniu nieprocesowym.
Na
marginesie
należy podnieść, że - jak wynika z danych statystycznych-
w całym 2007 r. do wszystkich sądów w Polsce wpłynęło zaledwie 251 spraw
dotyczących roszczeń z ustawy o państwowej kompensacie przysługującej
ofiarom niektórych przestępstw umyślnych, co oznacza, że średni wpływ do
sądu okręgowego, wynosił 5,6 sprawy. Sprawy te nie są, z uwagi na wyraźnie
określone kryteria przyznawania kompensat, sprawami skomplikowanymi, co
w powiązaniu z ich znikomą liczbą nie ma większego wpływu na obciążenie
pracą sądów.

3. Zmiany dotyczące postępowań regulacyjnych
Należy zwrócić uwagę, że rozwiązania przyjęte w projekcie w zakresie
zmian w postępowaniach regulacyjnych mają charakter cząstkowy i nie

6
załatwiają w sposób kompleksowy problemu drogi sądowej w tego typu
sprawach. Proponowane przez autorów projektu wyłączenie spod kognicji
sądów powszechnych jedynie pewnych kategorii spraw regulacyjnych nie
zasługuje na uwzględnienie. Docelowy model postępowania odwoławczego w
sprawach z zakresu regulacji energetyki, telekomunikacji, poczty i transportu
kolejowego nie może być tworzony w sposób przypadkowy, gdyż może to
skutkować ograniczeniem prawa do sądu i pozbawieniem możliwości
merytorycznej oceny decyzji wydawanych przez właściwe podmioty. Dlatego
też celowe byłoby przygotowanie odrębnego projektu ustawy kompleksowo
regulującego te zagadnienia, który byłby poddany szerokim konsultacjom
społecznym z zainteresowanymi.
Dodatkowo wskazać należy, że wpływ spraw w sądach powszechnych z zakresu
postępowań regulacyjnych w 2007 r. kształtował się następująco:
- sprawy z zakresu regulacji energetyki – 230;
- sprawy z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty – 93;
- sprawy z zakresu regulacji transportu kolejowego – 1.
Powyższe dane wskazują, że proponowane przekazanie jedynie części
tych spraw do sądów administracyjnych nie miałoby istotnego wpływu na
odciążenie sądów powszechnych, a tym samym nie zostałby zrealizowany cel
zamierzony przez projektodawców.
Ponadto zaznaczyć trzeba, że pozostając na gruncie założenia przyjętego
w projekcie, a polegającego na tym, aby pozostawić w kompetencji sądów
powszechnych sprawy z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, należy
zwrócić uwagę na brak dostosowania obecnego art. 47929 § 2 k.p.c. do
obowiązującej ustawy z 16 lutego 2007 r. ochronie konkurencji i konsumentów
(Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.). Ustawa ta zmieniła kształt podmiotowy
postępowania administracyjnego przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów w ten sposób, że wyeliminowała występującą wcześniej
kategorię podmiotów dopuszczanych do udziału w tym postępowaniu przez

7
Prezesa w charakterze podmiotów zainteresowanych. Odniesienie do tej
kategorii podmiotów wciąż znajduje się jednak w art. 47929 § 2 k.p.c., który
wobec powyższych zmian jest bezprzedmiotowy i powinien zostać skreślony ze
skutkiem dla postępowań wszczętych po wejściu w życie ustawy z 16 lutego
2007 r.
III. Po rozważeniu powyższych argumentów Rada Ministrów negatywnie
opiniuje poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego, ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom
niektórych przestępstw umyślnych oraz niektórych innych ustaw (druk nr
402).




8