Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz o prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego postępowania oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

nie są one sprzeczne z art. 21 ust. 2 rozporządzenia nr 4/2009. W art. 21 ust. 2 rozporządzenia
nr 4/2009 uregulowano dwie podstawy odmowy wykonania. W związku z tym postanowiono
rozszerzyć zakres zastosowania art. 8403 K.p.c. o przypadek prowadzenia egzekucji
na podstawie tytułu wykonawczego, którym jest zaopatrzony w klauzulę wykonalności tytuł
egzekucyjny, o którym mowa w projektowanym art. 115310 K.p.c. W ten sposób art. 8403
K.p.c. dotyczył będzie także odmowy wykonania na podstawie art. 21 ust. 2 rozporządzenia
nr 4/2009.

6.
W art. 19 rozporządzenia nr 4/2009 uregulowana została instytucja wniosku
o ponowne zbadanie orzeczenia wydanego w sprawie alimentacyjnej, wzorowana na art. 20
rozporządzenia nr 1896/2006 i art. 18 rozporządzenia nr 861/2007. Przyjęto, że konieczne jest
wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego regulacji uzupełniającej postanowienia
art. 19 rozporządzenia nr 4/2009. Wzorem był przepis art. 50520 K.p.c., dotyczący uchylenia
europejskiego nakazu zapłaty. Nowy art. 11442 K.p.c. umiejscowiono wśród przepisów
z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego z dwóch zasadniczych względów. Po
pierwsze, chodzi o instytucję, która nie ma zastosowania do wszystkich orzeczeń w sprawach
alimentacyjnych, lecz wyłącznie do takich orzeczeń, które wydane zostały w sprawach
objętych zastosowaniem rozporządzenia nr 4/2009. Wynika stąd, że będą to sprawy
alimentacyjne z elementem obcym. Po drugie, w przepisach o procesie nie ma
wyodrębnionych przepisów o postępowaniu w sprawach alimentacyjnych, gdyż prawo
polskie nie zna takiego postępowania odrębnego. Nie można zatem było wykorzystać metody
lokalizacji, którą zastosowano w wypadku art. 50520 K.p.c. W warstwie terminologicznej
proponowany art. 11442 K.p.c. odbiega wprawdzie od art. 19 rozporządzenia nr 4/2009, gdyż
w art. 11442 K.p.c. mowa jest o wyroku i wniosku o jego uchylenie, a nie o orzeczeniu
i wniosku o jego ponowne zbadanie. Zabieg taki jest celowy (podobnie ustawodawca postąpił
przyjmując art. 50520 K.p.c. – werbalnie przepis ten odbiega od art. 20 rozporządzenia
nr 1896/2006). Chodzi o to, aby sens instytucji określonej w art. 19 rozporządzenia nr 4/2009
oddać przy pomocy terminologii uwzględniającej założenia Kodeksu postępowania
cywilnego. Właściwy do rozpatrzenia wniosku powinien być sąd, który wydał wyrok
w sprawie alimentacyjnej. Wniosek o uchylenie powinien odpowiadać wymaganiom pisma
procesowego, a ponadto wskazywać okoliczności uzasadniające uchylenie wyroku.
Rozpoznanie wniosku będzie mogło nastąpić na posiedzeniu niejawnym, ale zawsze
konieczne będzie umożliwienie powodowi zajęcia stanowiska w sprawie. Będzie to możliwe
na posiedzeniu sądowym lub przez złożenie przez niego oświadczenia na piśmie. Ze względu
 6
na wagę postanowienia w przedmiocie uchylenia wyroku przewidziano, że będzie można
na nie wnieść zażalenie.

7.
Zgodnie z art. 41 ust. 1 oraz art. 48 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 4/2009, orzeczenie,
ugoda sądowa i dokument urzędowy, objęte systemem automatycznej wykonalności, są
wykonywane na tych samych warunkach, co tytuły powstałe w państwie członkowskim
wykonania; prawu państwa wykonania podlega także, z zastrzeżeniem regulacji
rozporządzenia nr 4/2009, samo postępowanie egzekucyjne. Rozwiązanie to ma bliźniaczy
charakter względem konstrukcji funkcjonujących w
rozporządzeniach nr 805/2004,
nr 1896/2006 i rozporządzeniu 861/2007, dlatego też – jak przyjęto – jego implementacja
powinna opierać się na takiej samej koncepcji jak implementacja rozwiązań wynikających
z wymienionych rozporządzeń. Uznano, że orzeczenia, ugody sądowe i dokumenty urzędowe,
objęte systemem automatycznej wykonalności na podstawie rozporządzenia nr 4/2009,
wykonalne w państwie członkowskim ich pochodzenia, są w Rzeczypospolitej Polskiej
tytułami egzekucyjnymi i podlegają wykonaniu po nadaniu im w naszym kraju klauzuli
wykonalności. Klauzulę wykonalności ma nadawać tym tytułom sąd rejonowy właściwości
ogólnej dłużnika, a w razie niemożności ustalenia sądu właściwego – sąd rejonowy,
w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja. Chcąc podkreślić, że klauzula wykonalności,
o której mowa, powinna być nadawana na zasadach obowiązujących względem tytułów
krajowych, wyraźnie wyłączono stosowanie art. 1150 – 1152 K.p.c. Stosowne regulacje
umiejscowiono odpowiednio do ich treści w nowym tytule VI, następującym po tytule V
w części czwartej w księdze trzeciej Kodeksu (nowe art. 115310 – 115312 K.p.c.).

8.
Wprowadzenie projektowanego art. 50527a K.p.c. ma usunąć lukę, która powstała
wskutek braku regulacji uzupełniającej instytucję wniosku o ponowne zbadanie orzeczenia
wydanego w postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, przewidzianą w przepisie art. 18
rozporządzenia nr 861/2007.


III. Zmiany ustawy o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych
prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz o prawie pomocy
w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego postępowania

 7
1. Rozporządzenie nr 4/2009 zawiera regulacje dotyczące udzielania pomocy prawnej
osobom biorącym udział w sporach objętych zakresem zastosowania rozporządzenia
(art. 44 – 47 rozporządzenia nr 4/2009; kwestii tej dotykają także inne postanowienia
rozporządzenia). Regulacje te mają stanowić uzupełnienie obowiązujących w Unii
Europejskiej przepisów dyrektywy Rady 2003/8/WE z dnia 27 stycznia 2003 r. w celu
usprawnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sporach transgranicznych poprzez
ustanowienie minimalnych wspólnych zasad odnoszących się do pomocy prawnej w sporach
o takim charakterzwanej dalej „dyrektywą”). Implementacji dyrektywy w prawie
polskim dokonano w ustawie z dnia 17 grudnia 2004 r. o prawie pomocy w postępowaniu
w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz
o
prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego
postępowania (zwanej dalej „ustawą o prawie pomocy”).

2. Unormowania
rozporządzenia nr 4/2009 w zakresie pomocy prawnej powinny być
stosowane bezpośrednio, jednak nie są one pełne i wymagają – dla swego funkcjonowania
– uzupełniania przepisami prawa krajowego. Przyjęto założenie, że uzupełnienie takie
powinno następować przez stosowanie w kwestiach nieuregulowanych w rozporządzeniu
nr 4/2009 przepisów ustawy o prawie pomocy. Wyrazem tego jest dodanie art. 1a w ustawie
o prawie pomocy. Dodać należy, że ustawa o prawie pomocy będzie miała uzupełniające
zastosowanie we wszystkich sprawach alimentacyjnych, które objęte są zakresem
zastosowania rozporządzenia nr 4/2009, bez ograniczeń, które wynikają z przesłanek
podmiotowych wskazanych w art. 1 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o prawie pomocy.


IV. Zmiany ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów


Zgodnie z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 5 i ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r.
o pomocy osobom uprawnionym do alimentów przesłankami przeprowadzenia wywiadu
alimentacyjnego w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika
alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby
uprawnionej, a także odebrania od niego oświadczenia majątkowego przez organ właściwy
dłużnika jest złożenie wniosku przez osobę uprawnioną do alimentów o przyznanie
                                                           
11 Dz. Urz. WE z 2003 r. L 26, s. 41; polskie wyd. specj. Dz. Urz. UE, rozdz. 19, t. 6.
 8
świadczeń z funduszu alimentacyjnego wraz z dołączonym zaświadczeniem organu
prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji alimentów.
Obowiązek udzielenia przez organ centralny pomocy w uzyskaniu odpowiednich
informacji o dochodach i sytuacji finansowej dłużnika, o którym mowa w art. 51 ust. 2 pkt c
oraz art. 53 rozporządzenia nr 4/2009, dotyczy również tych spraw, w których nie doszło
jeszcze do wszczęcia postępowania egzekucyjnego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
i w których wierzyciele alimentacyjni, zamieszkali w innych państwach członkowskich Unii
Europejskiej nie otrzymują świadczeń z polskiego funduszu alimentacyjnego. Na potrzeby
realizacji tego obowiązku niezbędne jest zapewnienie możliwości przeprowadzenia wywiadu
alimentacyjnego i odebrania od dłużnika alimentacyjnego oświadczenia majątkowego na
wniosek polskiego organu centralnego wyznaczonego na podstawie art. 49 rozporządzenia
nr 4/2009.




 9
OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1.
Cel wprowadzenia ustawy
Celem proponowanej regulacji jest wprowadzenie do polskiego prawa norm umożliwiających
sprawne funkcjonowanie rozwiązań przyjętych w ramach rozporządzenia nr 4/2009,
a w szczególności wykonania w Polsce, pochodzących z innego państwa członkowskiego
Unii Europejskiej, orzeczeń, ugód sądowych lub dokumentów urzędowych w sprawach
alimentacyjnych objętych zakresem wyżej wymienionego rozporządzenia, a także
umożliwienie organowi centralnemu uzyskiwanie informacji o dłużniku alimentacyjnym
oraz jego dochodach.

2.
Wskazanie podmiotów, na które oddziałuje ustawa
Projektowana ustawa odnosi się przede wszystkim do osób, których dotyczą pochodzące
z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej orzeczenia, ugody sądowe lub
dokumenty urzędowe w sprawach alimentacyjnych, mające podlegać wykonaniu w Polsce.
3.
Konsultacje
W ramach konsultacji projekt został przekazany do zaopiniowania Sądowi Najwyższemu,
Krajowej Radzie Sądownictwa, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich „Iustitia”, Stowarzyszeniu
Sędziów Rodzinnych, Prokuraturze Generalnej, Krajowej Radzie Kuratorów, Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa, Rzecznikowi Praw Dziecka, Naczelnej Radzie Adwokackiej,
Krajowej Radzie Radców Prawnych, Krajowej Radzie Notarialnej, Krajowej Radzie
Komorniczej, Towarzystwu „Nasz Dom” i Stowarzyszeniu Obrony Praw Ojca.
Uwagi do projektu zgłosiły Krajowa Rada Sądownictwa, Krajowa Rada Komornicza oraz
Stowarzyszenie Centrum Praw Ojca i Dziecka.
Krajowa Rada Sądownictwa zaopiniowała negatywnie projekt ustawy kwestionując
potrzebę opracowania proponowanej nowelizacji. W opinii podniesiono, że rozporządzenia
UE, jako akty prawne mają bezpośrednie zastosowanie w Rzeczypospolitej Polskiej, nie
wymagają implementacji do krajowego porządku prawnego ani stosowania w prawie
krajowym technik odsyłania do ich postanowień. Z powyższą opinią Krajowej Rady
Sądownictwa nie można się zgodzić. O ile przyznać trzeba, że rozporządzenia UE są co do
zasady aktami bezpośrednio obowiązującymi, to jednak często nie są one pełne i wymagają
– dla swojego funkcjonowania – uzupełniania przepisami prawa krajowego. Tak też jest
w przypadku unormowań rozporządzenia nr 4/2009. Nie można pominąć, że rozporządzenia
unijne pozostawiają niejednokrotnie ustawodawcy krajowemu dokonanie niezbędnych
 
10