Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych

U Z A S A D N I E N I E
Przedłożony projekt ustawy o zmianie ustawy o Funduszu Rozwoju Inwestycji
Komunalnych został opracowany na podstawie założeń projektu ustawy o zmianie
ustawy o Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych przyjętych przez Radę
Ministrów w dniu 9 lutego 2010 r.
Na mocy ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o Funduszu Rozwoju Inwestycji
Komunalnych (Dz. U. Nr 223, poz. 2218), zwanej dalej „ustawą o FRIK”, utworzono
Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych, zwanym dalej „Funduszem”, za
pośrednictwem którego są wspierane działania stymulujące rozwój regionalny kraju.
Zadaniem Funduszu jest udzielanie preferencyjnych kredytów przeznaczonych na
pokrycie kosztów przygotowania projektów inwestycji komunalnych realizowanych
przez gminy oraz ich związki, współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej.
Fundusz jest usytuowany w Banku Gospodarstwa Krajowego, zwanym dalej ,,BGK”.
BGK jest bankiem państwowym. Działa na podstawie ustawy z dnia 14 marca 2003 r.
o Banku Gospodarstwa Krajowego (Dz. U. Nr 65, poz. 594, z późn. zm.). Zgodnie
z art. 4 tej ustawy, do podstawowych celów działalności BGK należy wspieranie
rządowych programów społeczno-gospodarczych oraz programów samorządności
lokalnej i rozwoju regionalnego, realizowanych z wykorzystaniem środków
publicznych. Do zadań BGK należy m.in. obsługa funduszy utworzonych,
powierzonych lub przekazanych BGK na podstawie odrębnych ustaw.
Fundusz, jako jednostka wyodrębniona w BGK, ma własny plan finansowy, bilans oraz
rachunek zysków i strat. Fundusz ma charakter odnawialny („rotacyjny”) – oznacza to,
że jego środki w części przeznaczonej na kredyty zasilają zwrotnie Fundusz. rodki na
działanie Funduszu są m.in. pozyskiwane ze środków przekazywanych z budżetu
państwa w wysokości określonej w ustawie budżetowej, z odsetek od lokat wolnych
środków Funduszu w bankach lub z inwestycji okresowo wolnych środków Funduszu
w papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski
oraz w papiery wartościowe gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa.
Ponadto minister właściwy do spraw finansów publicznych może upoważnić BGK do
wyemitowania obligacji lub do zaciągnięcia kredytu lub pożyczki, z przeznaczeniem na
dofinansowanie Funduszu.
Wydatki Funduszu są przeznaczane na preferencyjne kredyty w celu pokrycia kosztów
przygotowania dokumentacji projektów inwestycji komunalnych, pokrycia kosztów
oceny wniosków, kosztów emisji obligacji, wykupu obligacji, spłaty pożyczek
i kredytów oraz uzasadnionych kosztów działalności i obsługi Funduszu.
Oprocentowanie udzielanych preferencyjnych kredytów jest ustalone na poziomie
wynoszącym 0,5 stopy redyskontowej weksli przyjmowanych do redyskonta przez
NBP.
Warunkiem udzielenia kredytu jest pozytywne rozpatrzenie przez BGK wniosku gminy
lub związków gmin, zwanych dalej „inwestorem”. Bank udzielając kredytów jest
zobowiązany uwzględnić kryteria przyjęte w ramach systemów realizacji
poszczególnych programów operacyjnych.
Wielkość udzielanych kredytów jest przewidziana do wysokości 80 % zaplanowanych
kosztów netto przygotowania projektu inwestycyjnego, bez uwzględnienia podatku od
towarów i usług, nie więcej niż 500 000 zł na jeden projekt wskazany we wniosku.
Fundusz dysponuje środkami finansowymi do poziomu wysokości kwot
przewidzianych w swoim rocznym planie finansowym. Maksymalny okres
kredytowania wynosi 36 miesięcy, a możliwa karencja w spłacie kredytu 18 miesięcy.
Zabezpieczeniem spłaty kredytu jest weksel własny in blanco lub inne zabezpieczenie
zaproponowane przez inwestora. Nie ma możliwości refinansowania kredytem ze
środków Funduszu wydatków już poniesionych na pokrycie kosztów dokumentacji
inwestycji komunalnej.
BGK przedstawił informacje, że realizacja celów Funduszu jest utrudniona, gdyż nie
dostosowano parametrów kredytów udzielanych ze środków Funduszu do potrzeb
jednostek samorządu terytorialnego, co skutkuje niskim zapotrzebowaniem na kredyty.
W 2004 r. Fundusz został zasilony środkami budżetowymi w wysokości 15 mln zł, a w
2005 r. w kwocie 30 mln zł. Od 2006 r. w budżecie nie były przewidywane środki na
dofinansowanie Funduszu, a jego działalność była finansowana ze środków uzyskanych
przez Fundusz w latach poprzednich. Według ,,Sprawozdania z realizacji planu
finansowego Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych za IV kwartał 2009 r.”
aktywa FRIK wynoszą 48 313 000 zł, z czego stan kredytów udzielonych jednostkom
samorządu terytorialnego osiągnął 22 784 000 zł. Wolne środki Funduszu
w
analizowanym okresie były inwestowane w dłużne papiery wartościowe.
 2
 
Jednocześnie z ww. sprawozdania wynika, że od dnia rozpoczęcia działalności
Funduszu do dnia 31 grudnia 2009 r.:
– zostało złożonych 676 wniosków o wsparcie kredytowe na łączną sumę
99 816 000 zł,
– zawarto 580 umów o wartości 84 390 000 zł,
– z
tytułu umów kredytowych wypłacono 57 996 000 zł.
Zmiany społeczno-gospodarcze, jakie zaszły w Polsce sprawiają, że rozwiązania
ustawy, która wprowadziła Fundusz do obrotu prawnego, nie przystają do obecnej
rzeczywistości i środki Funduszu pozostają niewykorzystane w pełni, a jest to dobry
instrument, który po pewnych modyfikacjach, może jeszcze służyć wdrażaniu funduszy
strukturalnych. Nie bez znaczenia jest kryzys gospodarczy, który wpływa na zdolności
inwestycyjne nie tylko podmiotów prywatnych. Dlatego też wsparcie, jakie gminy i ich
związki mogą uzyskać z Funduszu nie jest bez znaczenia. Niepełne wykorzystanie
środków Funduszu zostało odnotowane przez Najwyższą Izbę Kontroli, zwaną dalej
„NIK”, która w dokumencie pt. „Informacja o wynikach kontroli zarządzania
i wykorzystania na cele budowlane środków Funduszy w BGK” z maja 2009 r.,
zwanym dalej „informacją o wynikach”, wskazała, że istotną przyczyną niskiego
wykorzystania środków Funduszu jest m. in. ograniczenie kręgu beneficjentów do gmin
i związków gmin oraz ustalenie maksymalnej kwoty kredytu w wysokości 500 000 zł.
NIK, w celu zwiększenia efektywności zarządzania środkami Funduszu, zaleciła
rozważenie nowelizacji ustawy o FRIK. Należy przy tym zauważyć, że w przypadku
niektórych projektów, na które składa się obszerna dokumentacja techniczna, kwota
aktualnie przewidziana w ustawie o FRIK, tj. 500 000 zł jest niewystarczająca. W celu
przygotowania kompletnej dokumentacji, która umożliwiłaby przedstawienie projektu
do zaakceptowania przez właściwą instytucję w systemie wdrażania funduszy
strukturalnych i przyjęcia do realizacji w ramach danego programu operacyjnego są
potrzebne bardzo wysokie nakłady, często przekraczające kwotę 500 000 zł;
w szczególności dotyczy to przygotowania dokumentacji do projektów
infrastrukturalnych.
Podstawowym celem projektowanej ustawy jest zwiększenie poziomu wydatkowania
środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz ze środków pochodzących
z Mechanizmu Finansowego EOG 2009 – 2014 oraz Szwajcarsko-Polskiego Programu
 3
 
Współpracy, a do tego może się przyczynić zwiększenie zainteresowania Funduszem.
Jeżeli środki Funduszu będą wykorzystywane właściwie i zgodnie z przeznaczeniem
przyczynią się one do realnego zwiększenia możliwości inwestycyjnych gmin i ich
związków, a jeżeli zostanie przyjęta propozycja rozszerzenia katalogu podmiotowego
ustawy, to również powiatów i ich związków (inwestorów). Zmiana ustawy może
wpłynąć na rozwój społeczno-gospodarczy nie tylko regionów posiadających zdolności
i możliwości inwestycyjne, ale również na te obszary kraju, które dopiero nabywają
doświadczenia w wykorzystywaniu środków pochodzących z budżetu Unii
Europejskiej, zważywszy, że docelowym adresatem kredytów udzielanych przez
Fundusz są inwestorzy, którzy realizują małe i średnie projekty współfinansowane ze
środków europejskich. Jednostki te, ze względu na ograniczone możliwości
inwestycyjne, nie w pełni czerpały korzyści wynikające z realizacji projektów w ramach
programów operacyjnych. rodki Funduszu stanowią swego rodzaju zachętę dla
inwestorów do zwiększania swojej aktywności na polu realizacji projektów
współfinansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.
Zwiększenie wykorzystania środków Funduszu wpłynie nie tylko na ilość projektów,
które mogą być realizowane w ramach programów operacyjnych, ale również na ich
jakość. Uczynienie z Funduszu instrumentu łatwiej dostępnego przyczyni się do
poprawy efektywności i skuteczności wsparcia udzielanego jednostkom samorządu
terytorialnego i ułatwi im podejmowanie decyzji o realizacji inwestycji komunalnych.
Fundusz został stworzony jako instrument pomocniczy do wdrażania funduszy
strukturalnych. Jego pełniejsze wykorzystanie pozwoli na przygotowanie projektów,
które będą kompletne i poprawne oraz zgodne z celami określonymi w programach
operacyjnych. Konieczne jest podkreślenie, że projektowane zmiany w ustawie o FRIK
powinny być wprowadzone w miarę szybkim terminie. Fundusz jest obsługiwany przez
BGK, który widzi potrzebę zapewnienia sprawnego i niezakłóconego funkcjonowania
Funduszu. BGK, po przeanalizowaniu akcji kredytowej w ramach Funduszu,
wskazywał na potrzebę zmiany w ustawie o FRIK. Niecelowe jest zatem, z punktu
widzenia skuteczności i szybkości wydatkowania środków europejskich, wprowadzanie
teraz takich rozwiązań, jak miało to miejsce np. w przypadku funduszu
mieszkaniowego, który został zlikwidowany jako odrębny fundusz obsługiwany przez
BGK, a jego zadania i cele zostały włączone na mocy programu rządowego do
działalności własnej BGK. Kredyty udzielane ze środków Funduszu umożliwią
 4
 
przygotowanie skomplikowanej dokumentacji, która jest niezbędna do zaakceptowania
projektu do realizacji w ramach danego programu operacyjnego. W obecnie
obowiązującej ustawie katalog dokumentów, których przygotowanie może być pokryte
ze środków Funduszu jest niewystarczający, dlatego też katalog ten proponuje się
rozszerzyć, co zwiększy efektywność wykorzystania środków Funduszu, a tym samym
przyczyni się do bardziej poprawnego przygotowania projektów ocenianych przed
przyjęciem do realizacji w ramach danego programu operacyjnego. Przyjmuje się, że
wskazanie dodatkowych dokumentów, które mogą być objęte finansowaniem ze
środków Funduszu, przyspieszy proces oceny takiego projektu.
Projektowane zmiany:
W art. 1 pkt 1 (dotyczy art. 1 ustawy) proponuje się rozszerzyć ustawowy katalog
podmiotów uprawnionych do uzyskania kredytu ze środków Funduszu. Poza gminami
oraz ich związkami, uwzględnionymi w aktualnie obowiązującej ustawie o FRIK,
proponuje się, aby do uzyskania preferencyjnego kredytu uprawnione zostały powiaty
i ich związki. Pomoc powinna być skierowana do tych inwestorów będących
jednostkami samorządu terytorialnego, które nie posiadają odpowiednich środków
finansowanych na przygotowanie dokumentacji inwestycji komunalnych. Ponadto
proponuje się rozszerzenie możliwości pozyskiwania środków na współfinansowanie
realizacji inwestycji komunalnych w ramach omawianej ustawy o środki pochodzące
z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 oraz
Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Przygotowanie dokumentacji na
realizację inwestycji komunalnej będzie współfinansowane ze środków pochodzących
wyłącznie z jednego spośród wymienionych w ustawie źródeł finansowania.
1
Ponadto, mając na względzie przepisy o wykorzystaniu funduszy strukturalnych ), które
posługują się pojęciem „projekt” lub równoważnym „operacja” w znaczeniu pełnej
realizacji przedsięwzięcia łącznie ze sprawozdawczością z postępów realizacji, kontrolą
                                                           
1) Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84,
poz. 712, z późn. zm.); rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające
przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu
Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz. Urz. UE L
210 z 31.7.2006, str. 25); rozporządzenie Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r.
ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006
ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE)
nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Dz. Urz. UE L 371
z 27.12.2006, str. 1). 
 5