Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym

UZASADNIENIE
I. Wyjaśnienie celu ustawy
Zasadniczym zamierzeniem przedstawianego projektu ustawy jest wprowadzenie
nowych przepisów do ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2008 r.
Nr 189, poz. 1158 oraz z 2009 r. Nr 37, poz. 286 i Nr 166, poz. 1317) dotyczących zasad
składania przez notariusza, w związku z dokonywaną w jego kancelarii czynnością, pieniędzy
do depozytu. Rozwiązania przyjęte w projekcie przewidują ustanowienie szczególnej regulacji
dotyczącej dokonywanych przez notariusza czynności, których przedmiotem jest przeniesienie
prawa za zapłatą ceny, wynagrodzenia lub innych należności – polegające na tym, że na
żądanie osoby dokonującej tych czynności notariusz będzie miał obowiązek, a nie jak
dotychczas prawo, przyjąć na przechowanie pieniądze w walucie polskiej lub obcej.
II. Przedstawienie rzeczywistego stanu w dziedzinie oraz wskazanie różnic pomiędzy
dotychczasowym a przewidywanym stanem prawnym
W obowiązującym stanie prawnym, zgodnie z art. 108 § 1 ustawy – Prawo
o notariacie notariusz ma prawo, a nie obowiązek przyjąć na przechowanie, w związku
z dokonywaną w jego kancelarii czynnością, papiery wartościowe albo pieniądze w walucie
polskiej lub obcej w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu albo jej następcy
prawnemu.
Możliwość złożenia depozytu jest zatem uzależniona od woli notariusza. Depozyt
notarialny nie jest obecnie powszechnie wykorzystywany także dlatego, że na podstawie
§ 6 pkt 13 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie
maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. Nr 148, poz. 1564, z późn. zm.)
– za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego przyjęcie na przechowanie pieniędzy
w walucie polskiej lub obcej pobierana jest taksa notarialna w wysokości połowy stawki
przewidzianej w § 3 tego rozporządzenia, co oznacza, że taksa notarialna liczona jest
od wartości depozytu.
- 2 -
Tak więc np. przy czynności notarialnej, której przedmiotem jest sporządzenie aktu
notarialnego dokumentującego przeniesienie własności nieruchomości notariuszowi należy się
wynagrodzenie za sporządzenie aktu notarialnego dla czynności będącej podstawą przyjęcia
depozytu oraz za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego przyjęcie depozytu.
W art. 49 ustawy – Prawo o notariacie dotyczącym odpowiedzialności cywilnej
notariuszy dodano ust. 2, w którym wyłącza się odpowiedzialność notariusza za szkodę
związaną z depozytem pieniężnym, jeżeli powstała ona z przyczyn leżących po stronie banku
prowadzącego rachunek. Propozycja ta ma na celu jednoznaczne wyłączenie
odpowiedzialności notariuszy za nie swoje działania w sytuacji, w której podnoszony jest
wobec notariusza zarzut działania z naruszeniem reguł najwyższej staranności. W praktyce
mogłoby to mieć miejsce i dlatego przepis jednoznacznie rozstrzyga tę kwestię (art. 1 pkt 1
projektu).
W art. 1 w pkt 2 w projektowanym art. 108a § 1 ustawy – Prawo o notariacie dodaje
się regulację, w myśl której na żądanie jednej ze stron dokonywanej przed notariuszem
czynności obejmującej przeniesienie prawa za zapłatą ceny, wynagrodzenia lub innych
należności, kwota przypadająca do zapłaty, składana jest na prowadzony przez notariusza
rachunek powierniczy. Proponowana regulacja przewiduje zatem fakultatywność wyboru
po stronie jednego z uczestników czynności prawej, na notariusza nakłada zaś obowiązek
przyjęcia przedmiotowej kwoty do depozytu. Propozycja ta zawiera również wymóg
co do rodzaju rachunku bankowego, na którym powinny zostać zdeponowane pieniądze
dookreślając, iż jest to rachunek powierniczy, o którym mowa w art. 59 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.).
W przyjętym rozwiązaniu, brak jest obowiązku sporządzenia przez notariusza protokołu z tej
czynności, zaproponowana zmiana nie powoduje zatem konsekwencji w postaci dodatkowych
kosztów, które mogłyby obciążać uczestników obrotu.
Od powyższego rozwiązania ustanowiony został w projekcie wyjątek. W § 2 art. 108a
dodaje się normę przewidującą, iż z przyjęcia depozytu zostanie spsiany przez notariusza
protokół, wyłącznie na żądanie jednej ze stron czynności. Omawiany przepis wprowadza także
wymogi co do treści protokołu.
W § 3 art. 108a nakłada się na notariusza obowiązek informowania stron
o przysługujących im uprawnieniach wynikających z przepisów § 1 i 2.
W § 4 dookreślono moment dokonania przyjęcia pieniędzy do depozytu – jest
to chwila ich wpływu na rachunek bankowy.
- 3 -
Rozwiązania proponowane w art. 108a § 5 określają zasady i terminy wydawania
depozytu uprawnionym podmiotom, w przypadku gdy nie został sporządzony protokół
z przyjęcia depozytu.
Proponowana w art. 108a ustawy – Prawo o notariacie zmiana ma zwiększyć
bezpieczeństwo obrotu, w szczególności nieruchomościami, poprzez zabezpieczenie zbywcy,
który przy podpisaniu umowy przestaje być właścicielem zbywanej nieruchomości, nie mając
jednak pewności, czy otrzyma należną za nią cenę i kiedy. Przyjęcie omawianego rozwiązania
prowadzić będzie do sytuacji, w której w tym samym momencie nastąpi wzajemne wykonanie
zobowiązań przez strony umowy, tj. przeniesienie prawa będzie się wiązać z jednoczesną
zapłatą.
Natomiast w dodawanym art. 108b określono zasady postępowania w przypadku
nieodebrania depozytu w odpowiednim terminie albo zaprzestania prowadzenia kancelarii
przez notariusza. W obydwu tych sytuacjach przechowywane dokumenty lub pieniądze zostaną
przekazane do depozytu sądowego.
Zmiana w ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym
(Dz. U. z 2009 r. Nr 84. poz. 711 i Nr 144, poz. 1176), w części dotyczącej definicji deponenta,
ma na celu zapewnienie większej ochrony środków gromadzonych na rachunku powierniczym
notariusza (art. 2).
Z uwagi na konieczność przygotowania się kancelarii notarialnych do świadczenia
tego typu usług proponuje się, aby ustawa weszła w życie w terminie 3 miesięcy od daty
ogłoszenia.
III. Konsultacje
Projekt ustawy był przedmiotem konsultacji z Krajową Radą Notarialną oraz
Związkiem Banków Polskich. Krajowa Rada Notarialna pozytywnie oceniła projektowane
przepisy oraz zaproponowała dwie poprawki, z których jedna została przyjęta w trakcie
pierwszego czytania. Projekt ustawy uwzględnia również stanowisko wyrażone przez Związek
Banków Polskich w zakresie dotyczącym wymogu co do rodzaju rachunku bankowego, na
którym powinna zostać zdeponowana kwota przypadająca do zapłaty oraz zmiany ustawy o
Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.
- 4 -
IV. Przedstawienie oczekiwanych skutków społecznych, gospodarczych, finansowych
i prawnych
Proponowana zmiana pozytywnie wpłynie na pewność i bezpieczeństwo w zakresie
czynności prawnych dotyczących przeniesienia prawa, w szczególności przenoszących
własność nieruchomości, jak również wzmocni zaufanie do notariuszy, jako osób zaufania
publicznego.
Wejście w życie ustawy nie spowoduje wydatków ze strony budżetu państwa oraz nie
wpłynie na dochody jednostek samorządu terytorialnego.
V. Oświadczenie o zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej
Przedmiot ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Warszawa, 24 marca 2010 r.

BAS-WAPEiM-469/10

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Prawo o notariacie oraz ustawy o Bankowym
Funduszu Gwarancyjnym (przedstawiciel wnioskodawców: senator
Mariusz Sebastian Witczak)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r., Nr 5, poz. 47
oraz Nr 81, poz. 998) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy wprowadza nowe przepisy do ustawy z dnia 14 lutego
1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158, ze zmianami)
oraz w ustawie z dnia z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu
Gwarancyjnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 711, ze zmianami). Projektowane
zmiany dotyczą specjalnych rachunków bankowych zakładanych przez
notariuszy dla depozytów pieniężnych.
Zgodnie z art. 3 projektu, ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy
od dnia ogłoszenia.
2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Materia, której dotyczy projekt, nie jest objęta zakresem regulacji prawa
Unii Europejskiej.
3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Projekt nie reguluje kwestii objętych prawem Unii Europejskiej.
4. Konkluzje
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o notariacie oraz
ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym nie jest objęty prawem Unii
Europejskiej.

Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski