Poselski projekt ustawy o Rzeczniku Praw Żołnierza

Warszawa, 16 sierpnia 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-65(5)/10


Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy



- o Rzeczniku Praw Żołnierza (druk nr
3068).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Obrony
Narodowej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.


(-) Donald Tusk
Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o Rzeczniku Praw Żołnierza
(druk nr 3068)

Poselski projekt ustawy o Rzeczniku Praw Żołnierza przewiduje
powołanie nowego organu (Rzecznika Praw Żołnierza) określając jednocześnie
jego zakres działania w obszarze ochrony praw żołnierzy, członków ich rodzin
oraz pracowników cywilnych wojska. Przedmiotowy projekt wskazuje także
podmioty właściwe do jego powołania, określa liczbę kadencji na jaką może być
powołany, szczególne sytuacje, w których okres kadencji może być skrócony
oraz precyzuje przypadki w których Rzecznik Praw Żołnierza może być
odwołany z pełnionej funkcji. Ponadto projekt przewiduje, że swoje zadania
Rzecznik Praw Żołnierza będzie realizował przy pomocy Biura Rzecznika Praw
Żołnierza, którego organizację określi regulamin nadawany przez Marszałka
Sejmu.
Od wielu lat w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich funkcjonuje Zespół
Praw Żołnierzy i Funkcjonariuszy Służb Publicznych, do którego zadań należą:
zagadnienia obowiązku obrony, w tym obrony cywilnej, stanów nadzwyczajnych,
sprawy ze stosunku służbowego żołnierzy zawodowych oraz warunków pełnienia
służby żołnierzy zawodowych i kandydatów na żołnierzy zawodowych, a także
zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych i ich rodzin. Dodatkowo,
zgodnie z art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw
Obywatelskich (Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147, z późn. zm.), Rzecznik Praw
Obywatelskich może wystąpić do Marszałka Sejmu o powołanie zastępcy do
spraw żołnierzy, czego do tej chwili nie uczyniono. Rzecznik Praw
Obywatelskich, w zakresie spraw związanych z szeroko rozumianą problematyką
„służb mundurowych”, jest usytuowany poza strukturami rządowymi i podlega
wyłącznie kontroli Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, co gwarantuje jego
niezależność i niezawisłość od władzy administracyjnej. Spełnia on tym samym
niezbędne - zdaniem projektodawców ustawy o Rzeczniku Praw Żołnierza -
wymogi do skutecznego reprezentowania praw żołnierzy, jako obywateli, którymi
nie przestają być pomimo ograniczeń wynikających ze specyfiki pełnienia służby
wojskowej.

2

W świetle powyższego Rada Ministrów nie dostrzega potrzeby
powoływania nowego organu o kompetencjach zbieżnych z zakresem działania
już istniejących organów państwowych.
Także szczegółowa analiza projektowanej ustawy o Rzeczniku Praw
Żołnierza nasuwa szereg wątpliwości. W szczególności należy wskazać, że:
1. W projekcie ustawy brak jest określenia czy i jakie funkcje wskazane w tej
ustawie, mogliby pełnić żołnierze w służbie czynnej.
2. Zgodnie z art. 1 ust. 2 projektu Rzecznik Praw Żołnierza ma stać na straży
praw żołnierza określonych w przepisach „powszechnie obowiązującego
prawa”. Tymczasem zgodnie ze specyfiką służby, w jakiej funkcjonują
żołnierze, podlegają oni także aktom prawnym nie posiadającym rangi
powszechnie obowiązującego prawa (w szczególności rozkazy, decyzje,
wytyczne, regulaminy, instrukcje i zarządzenia). Zapis ten oznaczałby,
że Rzecznik Praw Żołnierza w większości spraw nie miałby możliwości
udzielania efektywnej pomocy żołnierzom w ramach swojego podstawowego
zakresu działalności.
3. Wydaje się, że Rzecznik Praw Żołnierza, jeżeli ma być „nieskazitelnego
charakteru”, o czym mowa w art. 1 ust. 3 pkt 6 projektu, nie powinien być
skazany prawomocnie sądownie za popełnienie przestępstwa umyślnego
(art. 1 ust. 3 pkt 6 projektu), ale także, jak się wydaje, za przestępstwa
skarbowe, wykroczenia, wykroczenia skarbowe oraz prawomocnie ukarany
dyscyplinarnie. Osoba, która popełniła wykroczenie z art. 70 § 2 lub 140
Kodeksu wykroczeń, albo została zwolniona dyscyplinarnie z pracy (służby)
lub pozbawiona prawa wykonywania zawodu - nie może być określana, jako
osoba „nieskazitelnego charakteru”.
4. Wśród wymogów stawianych kandydatowi na Rzecznika Praw Żołnierza
(art. 1 ust. 3) nie wymienia się znajomości realiów wojska, specyfiki zawodu
żołnierza i zagadnień obronności.
5. Błędne wydaje się być wskazanie jako jednego z podmiotów działania
Rzecznik Praw Żołnierza – pracowników cywilnych wojska (art. 2 ust. 2 pkt 2
projektu). Propozycja podejmowania przez Rzecznika Praw Żołnierza

3

przedsięwzięć na rzecz ochrony praw pracowników wojska zdaje się
wykraczać poza jego podmiotowy zakres właściwości oraz może powodować
kolizje kompetencyjne z działalnością wyspecjalizowanych w tym zakresie
instytucji i organizacji. Ochroną praw pracowników wojska zajmują się
związki zawodowe, Państwowa Inspekcja Pracy oraz Rzecznik Praw
Obywatelskich. Ponadto pracownicy cywilni wojska mogą kierować swoje
roszczenia do sądów pracy i ubezpieczeń społecznych.
6. W projekcie nie określono, co należy rozumieć pod pojęciem „równego
traktowania w zakresie wynagrodzenia i awansów” (art. 3 ust. 2 pkt 3).
Powoduje to obawę podważenia roli organów wojskowych, które są
uprawnione do opiniowania żołnierzy zawodowych, a także do kierowania
tokiem ich służby, w tym wyznaczania na wyższe stanowiska służbowe, a co
za tym idzie mianowania na odpowiadający stanowisku służbowemu stopień
wojskowy.
7. Wątpliwości budzi zapis art. 3 ust. 3 projektu, określający, że Rzecznik Praw
Żołnierza działa na rzecz przestrzegania praw kobiet będących w czynnej
służbie wojskowej. Wydaje się, że istotą działalności tego organu powinna
być ochrona praw żołnierzy bez względu na płeć, w tym kobiet — żołnierzy.
Wskazanie, w brzmieniu przedmiotowego przepisu szczególnej jego troski
o prawa kobiet będących w służbie, niepotrzebnie różnicuje żołnierzy.
8. W tekście roty ślubowania Rzecznika Praw Żołnierza (art. 5), określono,
że „będzie strzec praw żołnierza”, co w istotny sposób kłóci się
z przewidywanym kręgiem podmiotów chronionych przez ten organ,

a określonych w art. 2 ust. 2 projektu. Podobna niespójność wystąpiła w art. 9
ust. 1 tego dokumentu.
9. W art. 14 ust. 1 projektu brak jest wskazania czy uprawnienia Rzecznika Praw
Żołnierza w zakresie dostępu do różnego rodzaju danych, obejmują dostęp do
danych z postępowań dyscyplinarnych. Bez takiego unormowania rzecznik
będzie mógł się zapoznawać z postępowaniami karnymi, a nie będzie miał
możliwości analizy dokumentacji z zakresu postępowań dyscyplinarnych.
10. W myśl art. 16 ust. 1 projektu Rzecznik Praw Żołnierza posiadałby prawo
„żądania wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji

4

służbowych”. Takie określenie kompetencji będzie naruszało uprawnienia
przełożonych dyscyplinarnych, określone w ustawie z dnia 9 października
2009 r. o dyscyplinie wojskowej (Dz. U. Nr 190, poz. 1474).
Podsumowując powyższe, Rada Ministrów uważa, iż bardziej racjonalnym,
w dobie profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, wydaje się nie
tyle tworzenie kolejnych, co wzmocnienie już funkcjonujących organów
przedstawicielskich i skargowych działających w ramach Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej oraz Zespołu Praw Żołnierzy i Funkcjonariuszy Służb
Publicznych (funkcjonującego w strukturze Biura Rzecznika Praw
Obywatelskich). W tym ostatnim przypadku wiązałoby się to jedynie

z utworzeniem dwóch odrębnych podmiotów w składzie Zespołu: „Oddziału
(określenie robocze) Praw Żołnierzy” i „Oddziału Funkcjonariuszy Służb
Publicznych”. Byłoby to rozwiązanie podnoszące rangę interweniowania

w sprawach żołnierzy, a jednocześnie tańsze ekonomicznie. Niezależnie bowiem
od kwestii merytorycznych, nie można zapomnieć, zwłaszcza w dobie kryzysu
finansów państwa i częstego ograniczania kosztów funkcjonowania administracji
publicznej, także o stronie ekonomicznej i społecznej koncepcji utworzenia
instytucji Rzecznika Praw Żołnierza.
Jednocześnie Rada Ministrów zauważa, że poważną wadą projektu ustawy
jest brak określenia kosztów funkcjonowania Biura Rzecznika Praw Żołnierza.
Określenie preliminarza budżetu na poziomie finansowania, który ma być
„znacznie niższy” niż związany z funkcjonowaniem Biura Rzecznika Praw
Dziecka, wydaje się być co najmniej niedoszacowane.
Mając na uwadze wszystkie wskazane powyżej okoliczności, Rada
Ministrów negatywnie opiniuje poselski projekt ustawy o Rzeczniku Praw
Żołnierza.