Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw

a) po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:
„2a. Przed wydaniem pisemnej zgody Prokurator Generalny zapoznaje się
z materiałami uzasadniającymi potrzebę przeprowadzenia czynności, o których mowa
w ust. 1.”,
b) ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. W przypadku potwierdzenia informacji o przestępstwie określonym w art. 5 ust. 1
pkt 1 Szef SKW przekazuje Prokuratorowi Generalnemu wszystkie materiały
zgromadzone w wyniku wykonywania czynności. W postępowaniu przed sądem,
w odniesieniu do tych materiałów, stosuje się odpowiednio art. 393 § 1 zdanie
pierwsze Kodeksu postępowania karnego.”;
3) w art. 34 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. W przypadku potwierdzenia informacji o przestępstwie, Szef SKW przekazuje
Prokuratorowi Generalnemu wszystkie materiały zgromadzone w wyniku
wykonywania czynności. W postępowaniu przed sądem, w odniesieniu do tych
materiałów, stosuje się odpowiednio art. 393 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu
postępowania karnego.”.

Art. 10. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

26-03-aa

25

U Z A S A D N I E N I E

Celem projektowanej ustawy, przez dokonanie niezbędnych zmian w przepisach prawa, jest:
– zapewnienie merytorycznej i efektywnej kontroli sądu i prokuratora nad czynnościami
operacyjnymi organów ścigania,
– wprowadzenie przepisu zobowiązującego Prokuratora Generalnego (jako jedynego organu)
do przedstawiania Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej
corocznej jawnej informacji i liczbie ustawowo dozwolonych czynności, ingerujących
w prawo obywatela do prywatności, przez poszczególne służby i efektach sądowego oraz
prokuratorskiego nadzoru nad tymi czynnościami,
– zapewnienie nie tylko formalnej, ale i merytorycznej oceny podstaw faktycznych
wnioskowanych czynności operacyjnych oraz zobowiązanie organów wnioskujących do
przedstawiania materiałów uzasadniających wystąpienie ze stosownym wnioskiem do sądu,
– wprowadzenie do Kodeksu postępowania karnego oraz ustaw kompetencyjnych instytucji
określanej w orzecznictwie sądowym jako „zgoda następcza”,
– zakaz wykorzystywania dowodów uzyskanych w wyniku kontroli procesowej oraz kontroli
operacyjnej w innych postępowaniach niż postępowanie karne, w sprawach o przestępstwo
w stosunku do którego możliwe jest zarządzenie takiej kontroli,
– nowelizacja art. 237, 238 oraz art. 239 K.p.k. w zakresie postępowania z utrwalonymi
zapisami zbędnymi dla postępowania karnego oraz tryb postępowania,
– wprowadzenie w ustawach kompetencyjnych przepisów nakazujących odpowiednie
stosowanie, w takich sytuacjach, znowelizowanych przepisów K.p.k.,
– informowania prokuratora o wydaniu i wykonaniu zarządzenia dotyczącego niszczenia
materiałów, które nie potwierdziły wcześniejszych informacji o popełnieniu przestępstwa,
– ustalenie procedury podejmowania decyzji o zachowaniu materiałów z kontroli operacyjnej,
które są istotne dla bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 27 ust. 16 ustawy z dnia
24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu,
– ujednolicenie pojęć używanych w poszczególnych ustawach.
Przedmiotem zmian objęte będą zarówno przepisy Kodeksu postępowania karnego,
jak również ustaw określających organizację, zadania i kompetencje organów ścigania, to jest:
– ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji,
– ustawy z dnia 12 pa dziernika 1990 r. o Straży Granicznej,
– ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej,
– ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach
porządkowych,
– ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji
Wywiadu,
– ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym,
– ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie
Wywiadu Wojskowego oraz
– ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze.
Projektowane w niniejszej nowelizacji zmiany ustawy Kodeks postępowania karnego
oraz niektórych innych ustaw zostały przygotowane w związku z koniecznością częściowej,
lecz pilnej zmiany przepisów regulujących zarówno procesową kontrolę rozmów, jak również
sferę czynności operacyjnych poddanych kontroli sądu lub prokuratora. Potrzeba zmian jest
podyktowana zwłaszcza tym, że procedury kontrolne muszą odpowiadać zasadom
praworządności. Aby systemy niejawnej inwigilacji były zgodne z art. 8 Konwencji
europejskiej muszą zawierać gwarancje prawne stosowane do kontroli działań właściwych
służb. Zasada rządów prawa zakłada m.in., że ingerencja ze strony organów władzy
wykonawczej w prawa jednostki powinna być przedmiotem skutecznej kontroli, która
powinna być przeprowadzona przez organy sądowe, które zapewniają najlepszą gwarancję
niezależności, bezstronności oraz stosowania właściwej procedury (Rotaru przeciwko
Rumunii skarga nr 28341/95).
Kontrolę i utrwalanie rozmów w trakcie postępowania karnego regulują przepisy
zawarte w artykułach 237 – 242 Kodeksu postępowania karnego.
Podstawy prowadzenia czynności operacyjnych oraz standardy kontroli ich zasadności
i legalności określają ustawy regulujące organizację, zadania i kompetencje organów ścigania:
ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, ustawa z dnia 12 pa dziernika 1990 r. o Straży

2
Granicznej, ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej, ustawa z dnia 24 sierpnia
2001 r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych, ustawa z dnia
24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, ustawa
z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, ustawa z dnia 9 czerwca
2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz o Służbie Wywiadu Wojskowego.
Trybunał Konstytucyjny, oceniając w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 grudnia 2005 r.
sygn. K 32/04 istotę czynności operacyjnych wskazał, że ich tajność powoduje, iż osoba
poddana kontroli operacyjnej nie jest w stanie uruchomić procedur i gwarancji, których
wykorzystanie jest zależne od jej wiedzy i inicjatywy. Trybunał podkreślił, że niejawna
działalność operacyjna organów ścigania, regulowana w ustawach, pozostaje w naturalnym,
nieusuwalnym konflikcie z prawem jednostki do prywatności, wolnością komunikowania się
i tajemnicą komunikowania się, ochroną autonomii informacyjnej oraz konstytucyjną
gwarancją sądowej ochrony praw jednostki. Taka sytuacja nakazuje zapewnienie
efektywnego nadzoru nad czynnościami operacyjnymi, który będzie sprawowany przez sąd
lub inny organ zewnętrzny.
Cecha niejawności kontroli operacyjnej czyni ją podatną na nadużycia, stąd
konieczność zapewnienia sprawnego systemu kontroli w praktyce. Ujawniane przypadki
wdrażania czynności operacyjnych mogących naruszać przepisy prawa budzą niepokój
i wywołują zrozumiałe zainteresowanie społeczne liczbą stosowanych przez organy ścigania
kontroli operacyjnych, a szczególnie podsłuchów. Konieczne jest więc zachowanie
proporcjonalności w zakresie kształtowania rozwiązań wymagających ingerencji w sferę
wolności obywatelskich z uwagi na względy bezpieczeństwa publicznego.
Przeprowadzona analiza ustaw wykazała brak koniecznej precyzji przepisów Kodeksu
postępowania karnego, w części dotyczącej ogłoszenia postanowienia o zarządzeniu kontroli
rozmów oraz procedury niszczenia zbędnych dla postępowania zapisów, istotne różnice
w treści przepisów normujących sposób nadzoru sądowego nad wdrażaną lub kontynuowaną
kontrolą operacyjną, możliwość poprawy jakości prokuratorskiego nadzoru i rozproszenie
kompetencji paraliżujące przekazywanie informacji umożliwiających parlamentarną
i społeczną ocenę skali podejmowanych działań operacyjnych. Pomimo podjęcia prac nad
poselskim projektem ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych uznano za
niezbędną częściową nowelizację 9 ustaw.


3
Projekt ustawy zawiera przepis, umieszczony w nowelizowanej ustawie

o prokuraturze, zobowiązujący jedynie Prokuratora Generalnego do przedstawiania Sejmowi
i Senatowi statystycznych danych dotyczących kontroli operacyjnej stosowanej przez
wszystkie uprawnione organy, kontroli i utrwalania rozmów oraz danych związanych
z nadzorem sądu i prokuratora nad ich wdrażaniem. Stwierdzono bowiem, że Prokurator
Generalny, jako jedyny organ, dysponuje pełnym zakresem informacji umożliwiających
kontrolę parlamentu nad aktywnością organów ścigania w zakresie czynności, ustawowo
dozwolonych, ingerujących w konstytucyjnie chronione prawa obywateli. Ponadto Prokurator
Generalny kieruje prokuraturą, która jest organem ochrony prawnej.
Wprowadzane przepisy usuwają dotychczasowe kontrowersje i przesądzają, że
coroczne informacje Prokuratora Generalnego będą miały charakter jawny (art. 2 pkt 2
projektu ustawy).
Wprowadzone do Kodeksu postępowania karnego i ustaw kompetencyjnych katalogi
szczególnie niebezpiecznych przestępstw, w których jest możliwe przeprowadzenie

kontroli i utrwalania rozmów lub kontroli operacyjnej, zdają się spełniać wymóg zapewnienia
proporcjonalności wkroczenia w sferę dóbr osobistych jednostki w związku z prowadzonym
postępowaniem karnym. Proponowane zmiany rozstrzygają jednak kontrowersje związane
z zakresem wykorzystania materiału dowodowego uzyskanego w toku niejawnej kontroli
rozmów. Uznano, że dowody uzyskane za pomocą tych metod powinny podlegać ścisłej
reglamentacji.
W konsekwencji wprowadzono do Kodeksu postępowania karnego, w projektowanym
art. 237 § 8, przepis o wykorzystywaniu tego rodzaju dowodów wyłącznie w postępowaniu
karnym w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało wymienione
w ustawowo określonym katalogu tych przestępstw. Podobne przepisy dotyczące tak ujętego
zakazu dowodowego zawarto w
innych ustawach kompetencyjnych, które są objęte
niniejszym projektem. Treść przepisu nawiązuje do klauzuli proporcjonalności, wskazanej
w art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Niniejszy projekt ustawy wprowadza w Kodeksie postępowania karnego oraz
w ustawach kompetencyjnych instytucję tzw. „zgody następczej” – tj. sądowej zgody na
wykorzystywanie dowodów pochodzących z kontroli procesowej lub operacyjnej, które
wykraczały poza zakres postanowienia sądu zarządzającego tego rodzaju czynności i określa
jednocześnie tryb jej uzyskiwania. Dotychczas bowiem sposób uzyskiwania zgody sądu na

4