Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy

2. Obecnie obowiązujące przepisy Kodeksu pracy nie przewidują dla pracowników
korzystających z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego szczególnej ochrony
stosunku pracy, w zakresie, w jakim z ochrony takiej korzystają pracownicy na urlopie
macierzyńskim. Rzecznik Praw Dziecka, powołując się zwłaszcza na przepis art. 32
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Europejską
Konwencję o przysposobieniu dzieci z dnia 24 kwietnia 1967 r. sporządzoną w Strasburgu
oraz Konwencję o Prawach Dziecka przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1989 r. – postuluje objęcie pracowników
korzystających z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego ochroną stosunku pracy
wynikającą z przepisów art. 177 Kodeksu pracy. Z analogicznym postulatem wystąpił
także Rzecznik Praw Obywatelskich.
Choć cele urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego nie są
tożsame, to jednak należy uwzględnić wniosek Rzecznika Praw Dziecka i Rzecznika Praw
Obywatelskich, biorąc przede wszystkim pod uwagę dobro dziecka, i zapewnić obu
grupom rodziców (biologicznym i prawnym) identyczny zakres ochrony trwałości
zatrudnienia w czasie wypełniania ważnych funkcji rodzicielskich.
Projektowana nowelizacja Kodeksu pracy, w art. 1 pkt 3 lit. a, przewiduje zatem
odpowiednią zmianę w przepisie art. 183 § 1 zdanie drugie Kodeksu pracy, dotyczącym
urlopu adopcyjnego. Zmiana ta polega na uzupełnieniu katalogu przepisów Kodeksu
pracy dotyczących urlopu macierzyńskiego odpowiednio stosowanych w przypadku
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego – o art. 177 Kodeksu pracy. Konsekwencją
tej zmiany będzie zagwarantowanie pracownikom korzystającym z urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego takiej samej ochrony stosunku pracy, z jakiej korzystają
pracownicy przebywający na urlopie macierzyńskim.

W projektowanej nowelizacji Kodeksu pracy proponuje się także uwzględnić fakt, iż od
dnia 1 stycznia 2010 r. pracownicy będą mogli korzystać z dodatkowego urlopu
na warunkach urlopu macierzyńskiego. Taką możliwość stworzyła ustawa z dnia
6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.
Nr 237, poz. 1654). Zatem, konsekwentnie do zmiany zawartej w art. 1 pkt 3
lit. a projektu, proponuje się objąć szczególną ochroną stosunku pracy wynikającą
z art. 177 Kodeksu pracy, także pracowników korzystających z dodatkowego urlopu na
warunkach urlopu macierzyńskiego. Nie ma bowiem uzasadnienia, aby pracownicy
korzystający z dodatkowego urlopu adopcyjnego znaleźli się w sytuacji gorszej od

3
pracowników korzystających z podstawowego urlopu adopcyjnego. Zmianę w tym
zakresie zawiera art. 1 pkt 3 lit. b projektu.
3. Projektowana nowelizacja Kodeksu pracy przewiduje także maksymalne zrównanie
sytuacji prawnej poszczególnych grup pracowników wypełniających funkcje
rodzicielskie, tj. korzystających z urlopu macierzyńskiego
(podstawowego
i dodatkowego), z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (podstawowego
i dodatkowego) oraz z urlopu ojcowskiego – w zakresie objęcia określonymi
uprawnieniami i zasadami przewidzianymi w Kodeksie pracy. Obecnie najliczniejszy
katalog takich uprawnień i zasad dotyczy pracowników korzystających z urlopu
macierzyńskiego. Obejmuje on:
– zasadę, zgodnie z którą sąd pracy może nie uwzględnić roszczenia pracownika
o przywrócenie do pracy wyłącznie w razie likwidacji lub upadłości pracodawcy
(art. 45 § 3 Kodeksu pracy),
– zasadę, zgodnie z którą w przypadku przywrócenia do pracy wyrokiem sądowym
przysługuje prawo do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy (art. 47
i art. 57 § 2 Kodeksu pracy),
– prawo wyboru roszczenia w razie zwolnienia z pracy (przywrócenie do pracy albo
odszkodowanie) w przypadku zatrudnienia na czas określony lub na czas wykonania
określonej pracy (art. 50 § 5 Kodeksu pracy),
– prawo do wykorzystania urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie
macierzyńskim (art. 163 § 3 Kodeksu pracy),
– zasadę, zgodnie z którą następuje odroczenie rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego
w związku z rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego (art. 165 pkt 4 Kodeksu pracy),
– zasadę, zgodnie z którą następuje przerwanie urlopu wypoczynkowego z powodu
rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego (art. 166 pkt 4 Kodeksu pracy),
– szczególną ochronę stosunku pracy (art. 177 Kodeksu pracy),
– zasady dzielenia się urlopem macierzyńskim między rodzicami dziecka (art. 180 § 5
i 6 Kodeksu pracy),
– prawo pracownika – ojca wychowującego dziecko do korzystania z części urlopu
macierzyńskiego w razie choroby hospitalizowanej matki uniemożliwiającej
sprawowanie jej opieki nad dzieckiem (art. 180 § 61 – 63 Kodeksu pracy),
– prawo do wykorzystania części urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka w razie
śmierci matki w czasie takiego urlopu (art. 180 § 7 Kodeksu pracy),

4
– prawo do 7 dni urlopu macierzyńskiego przypadającego po zgonie dziecka po upływie
8 tygodnia życia (art. 1801§ 2 Kodeksu pracy),
– zasadę, zgodnie z którą 1 tydzień urlopu macierzyńskiego odpowiada 7 dniom
kalendarzowym (art. 1831 § 1 Kodeksu pracy),
– prawo powrotu po zakończeniu urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym
lub równorzędnym stanowisku (art. 1832 Kodeksu pracy).
Zrównanie sytuacji prawnej pracowników korzystających z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego, urlopu adopcyjnego (podstawowego i dodatkowego) oraz z urlopu
ojcowskiego – z pracownikami korzystającymi z urlopu macierzyńskiego polegałoby na:
– w odniesieniu do pracowników korzystających z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego – uzupełnieniu katalogu przepisów wymienionych w art. 1821 § 6
o art. 45 § 3 oraz art. 180 § 61 – 63; stosowną propozycję zmiany w tym zakresie
zawiera art. 1 pkt 1 projektu,
– w odniesieniu do pracowników korzystających z urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego – uzupełnieniu katalogu przepisów wymienionych w art. 183 § 1
zdanie drugie o art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4,
art. 166 pkt 4 i art. 1801 § 2, uwzględniając także powołanie art. 177; stosowną
propozycję zmiany w tym zakresie zawiera art. 1 pkt 3 lit. a projektu,
– w odniesieniu do pracowników korzystających z dodatkowego urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego – uzupełnieniu katalogu przepisów wymienionych w art. 183
§ 4 o art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166
pkt 4, art. 180 § 61 – 63 i art. 1801 § 2, uwzględniając także powołanie art. 177;
stosowną propozycję zmiany w tym zakresie zawiera art. 1 pkt 3 lit. b projektu,
– w odniesieniu do pracowników korzystających z urlopu ojcowskiego – uzupełnieniu
katalogu przepisów wymienionych w art. 1823 § 3 o art. 45 § 3; stosowną propozycję
zmiany w tym zakresie zawiera art. 1 pkt 2 projektu.

4. Projektowana nowelizacja Kodeksu pracy przewiduje także zmiany o charakterze
precyzującym obecne regulacje oraz mające charakter porządkowy. Chodzi tu o:
– zmianę art. 1867 Kodeksu pracy, polegającą na sprecyzowaniu terminu na złożenie
wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika uprawnionego do urlopu
wychowawczego. Zmiana ta dodatkowo umożliwi właściwe stosowanie przepisu
określającego czas obowiązywania szczególnej ochrony stosunku pracy takich
pracowników (art. 1 pkt 5 projektu),

5
– zmianę art. 1891 Kodeksu pracy, polegającą na zachowaniu w katalogu artykułów
Kodeksu pracy powołanych w tym przepisie wyłącznie tych, które określają
uprawnienia pracownicze związane z rodzicielstwem, z których wedle wyboru
może korzystać jeden z rodziców lub opiekunów dziecka, jeżeli oboje są
zatrudnieni. Proponuje się zatem pominięcie w tym katalogu art. 1861 – 1865
Kodeksu pracy dotyczących sytuacji pracownika korzystającego z urlopu
wychowawczego (art. 1 pkt 6 projektu).

5. Proponuje się, aby ustawa weszła w życie w możliwie jak najszybszym terminie, tj. po
upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Umożliwi to szybką realizację postulatu Rzecznika
Praw Dziecka i Rzecznika Praw Obywatelskich.
Natomiast normy odnoszące się do pracowników korzystających z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego, z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz
z urlopu ojcowskiego, w praktyce będą miały zastosowanie poczynając od dnia 1 stycznia
2010 r.


6


OCENA SKUTKÓW REGULACJI


1. Podmioty, na które będzie oddziaływał akt prawny
Projektowana ustawa oddziałuje na:
– pracownice i pracowników objętych przepisami o urlopach na warunkach urlopu
macierzyńskiego, dodatkowych urlopach macierzyńskich, dodatkowych urlopach na
warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopie ojcowskim,
– pracodawców
zatrudniających ww. pracowników.

2. Konsultacje
społeczne
Projektowana ustawa została przekazana do zaopiniowana organizacjom związkowym
i organizacjom pracodawców w trybie wynikającym z ustawy z dnia 23 maja 1991 r.
o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm.) i z ustawy
z 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz. U. Nr 55, poz. 235, z późn. zm.).
W ustawowym terminie opinię do projektu ustawy przekazała Polska Konfederacja
Pracodawców Prywatnych „Lewiatan” oraz Niezależny Samorządny Związek Zawodowy
„Solidarność”. Pozostałe organizacje nie zajęły stanowiska.
PKPP „Lewiatan” i NSZZ Solidarność nie zgłosiły uwag do projektu ustawy.
Jednocześnie PKPP „Lewiatan” wskazała na kwestię braku prawnego uregulowania
w Kodeksie pracy uprawnień rodzicielskich ojca przejmującego opiekę nad dzieckiem,
w przypadku porzucenia dziecka przez matkę.
Propozycja uzupełnienia projektu ustawy o taką regulację nie może być uwzględniona, ze
względu na to, że uprawnienie do przejęcia przez pracownika – ojca wychowującego
dziecko prawa do urlopu macierzyńskiego nie może być oparte jedynie na obiegowym
rozumieniu pojęcia „porzucenie dziecka”, które mogłoby być dowolnie interpretowane
przez pracodawcę udzielającego takiego urlopu. Pojęcie porzucenia osoby, wobec której
istnieje ustawowy obowiązek troszczenia się przez inną osobę – występuje w porządku
prawnym, w przepisach Kodeksu karnego (art. 210 Kodeksu karnego). Na gruncie tej
gałęzi prawa takie porzucenie oznacza m.in. działanie polegające na opuszczeniu dziecka,
połączone z zaprzestaniem troszczenia się o nie, bez zapewnienia dziecku opieki ze strony
innych osób. Przy ocenie zachowań lub zaniechań związanych z porzuceniem dziecka

7