Rządowy projekt ustawy o instytutach badawczych

– który realizuje politykę personalną – za wyniki badań naukowych i badawczo-
-rozwojowych.
Szczegółowe zadania instytutu badawczego określa, w podziale na podstawowe zadania
instytutu (prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych) oraz inne zadania, które
instytut może realizować, art. 2 ust. 1 i 2 projektowanej ustawy. Ponadto, zgodnie
z projektem – instytut badawczy może:
1) prowadzić studia podyplomowe i doktoranckie, związane z prowadzonymi przez instytut
badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi, jeżeli posiada uprawnienia do nadawania
stopni naukowych oraz odpowiednie zaplecze i warunki materialno-techniczne,
2) prowadzić inne formy kształcenia, w tym szkolenia i kursy dokształcające.
Instytut może również prowadzić działalność gospodarczą na zasadach określonych w przepisach
o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie i w formie określonej w statucie instytutu.
Działalność gospodarcza musi być związana z prowadzonymi badaniami naukowymi i pracami
rozwojowymi oraz wyodrębniona pod względem finansowym i rachunkowym.
Projektowana ustawa przewiduje, że instytut badawczy może uczestniczyć w systemie ochrony
zdrowia, w tym przez udzielanie świadczeń zdrowotnych, w powiązaniu z prowadzeniem badań
naukowych i prac rozwojowych. W takim przypadku wymagany jest również wpis do Krajowego
Rejestru Zakładów Opieki Zdrowotnej, a nadzór nad instytutem pod względem medycznym
sprawuje minister właściwy do spraw zdrowia.

Projektowana ustawa (rozdział 4) przewiduje, że instytut badawczy może otrzymać status
państwowego instytutu badawczego, jeżeli zaistnieje potrzeba powierzenia mu zadań z zakresu
służb publicznych do wykonywania w sposób ciągły. Nadanie statusu państwowego instytutu
badawczego może być dokonane na wniosek ministra nadzorującego instytut, po uzgodnieniu
z ministrem właściwym do spraw nauki oraz ministrem właściwym do spraw finansów
publicznych (konieczna będzie ocena dotychczasowej działalności instytutu dokonana przez
Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych). Zgodnie z projektem, państwowy instytut badawczy
będzie otrzymywał dotację celową na dofinansowywanie realizacji zleconych zadań. Wysokość
dotacji będzie określana w ustawie budżetowej, na wniosek właściwych dysponentów części
budżetowych.
Równocześnie, zgodnie z art. 86, państwowe instytuty badawcze działające na podstawie

4


ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych staną się państwowymi instytutami badawczymi
w rozumieniu projektowanej ustawy.

Projektowana ustawa przewiduje rozwiązania, które umożliwią Radzie Ministrów
i właściwym ministrom dostosowanie struktury instytutów badawczych do potrzeb gospodarki
i społeczeństwa oraz stworzą warunki do zapewnienia wysokiego poziomu prowadzonych przez
instytuty badań naukowych i prac rozwojowych. Przewiduje się następujące rozwiązania w tym
zakresie:
1) możliwość utworzenia i likwidacji instytutu badawczego przez Radę Ministrów, na
wniosek ministra właściwego ze względu na działalność instytutu, przy uwzględnieniu opinii
Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych (organu opiniodawczo-doradczego ministra
właściwego do spraw nauki),
2) minister nadzorujący może – z własnej inicjatywy – wystąpić do Rady Ministrów
z wnioskiem o połączenie, podział, reorganizację lub likwidację instytutu badawczego,
wskazując równocześnie sposób tego przekształcenia (sposób przekształcenia instytutu
będzie uzależniony od możliwości poprawy jakości badań naukowych, wzmocnienia
potencjału naukowego, a także racjonalizacji gospodarki finansowej i gospodarowania
majątkiem instytutu),
3) przekształcenie instytutu może nastąpić również na wspólny wniosek rady naukowej
i dyrektora instytutu, skierowany do ministra nadzorującego,
4) instytut badawczy może być włączony do uczelni publicznej lub instytutu naukowego
PAN lub przekształcony w instytut naukowy PAN,
5) instytut może podlegać komercjalizacji i prywatyzacji (wniosek dyrektora instytutu
w sprawie komercjalizacji lub prywatyzacji instytutu wymaga opinii rady naukowej instytutu
oraz Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych),
6) może być ogłoszona upadłość instytutu, z wyłączeniem instytutów uczestniczących
w systemie ochrony zdrowia (na zasadach określonych w ustawie – Prawo upadłościowe
i naprawcze).
Instytut badawczy może być utworzony, jeżeli zaistnieje potrzeba prowadzenia w danej
dziedzinie badań naukowych i prac rozwojowych oraz innej działalności, wyszczególnionej
w
art. 2 ust. 1 i 2 projektowanej ustawy oraz zostanie zapewniona niezbędna kadra

5


o odpowiednich kwalifikacjach oraz aparatura badawcza, laboratoryjna, potencjał informatyczny
i inne niezbędne warunki materialno-techniczne.
Minister właściwy ze względu na działalność instytutu wyposaża utworzony instytut badawczy
w środki niezbędne do prowadzenia działalności.
Instytut będzie podlegał nadzorowi ministra właściwego ze względu na działalność instytutu
w zakresie zgodności jego działania z przepisami prawa i statutem oraz prawidłowości
gospodarowania, a ministrowi właściwemu do spraw nauki – w zakresie poziomu naukowego
instytutu i jakości prowadzonych badań naukowych i prac rozwojowych.
Minister nadzorujący, nie rzadziej niż raz na 2 lata, przeprowadza audyt instytutu w celu
dokonania oceny działalności finansowej, organizacji i jakości pracy instytutu oraz jakości
zarządzania instytutem.
Wyniki oceny instytutu mogą stanowić podstawę do podjęcia przez ministra nadzorującego
decyzji o połączeniu, podziale, reorganizacji lub przekształceniu instytutu. Minister nadzorujący
może również zlecić dyrektorowi instytutu dokonanie czynności naprawczych lub
usprawniających działalność instytutu.
Możliwość różnych przekształceń instytutu badawczego, które zakłada projektowana ustawa,
umożliwi przyspieszenie procesu tworzenia silnego zaplecza badawczo-rozwojowego
gospodarki, realizującego zadania zgodne z polityką naukowo-techniczną i polityką innowacyjną
państwa.
Aparatura badawcza i księgozbiory zakupione ze środków publicznych będą wyłączone
z postępowania likwidacyjnego, a także upadłościowego. Wymieniona aparatura badawcza
i księgozbiory będą podlegały przekazaniu innemu instytutowi, wskazanemu przez ministra
nadzorującego instytut podlegający likwidacji lub upadłości.


Projektowana ustawa przewiduje, że organami instytutu badawczego są:
1) dyrektor, wyłaniany w drodze konkursu, któremu minister nadzorujący instytut
badawczy powierza kierowanie tym instytutem,
2) rada naukowa, jako organ stanowiący, inicjujący, opiniodawczy i doradczy instytutu.

Zaproponowana w projektowanej ustawie konkursowa procedura powoływania dyrektora

6


instytutu badawczego oraz określone w projekcie kryteria doboru kandydatów na tę funkcję
zapewniają przejrzystość i bezstronność postępowania.
Projekt przewiduje, że dyrektorem instytutu badawczego może zostać osoba, która:
1) posiada co najmniej tytuł zawodowy magistra lub równorzędny,
2) korzysta z pełni praw publicznych,
3) posiada co najmniej 2-letnie doświadczenie w zarządzaniu zespołami pracowniczymi,
4) posiada znajomość przynajmniej jednego języka obcego spośród języków urzędowych
Unii Europejskiej w stopniu umożliwiającym swobodne komunikowanie się w zakresie
tematyki badawczo-rozwojowej,
5) posiada co najmniej 5-letnie doświadczenie w zakresie wdrożeń lub transferu technologii
lub świadczenia usług badawczo-rozwojowych,
6) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślnie popełnione przestępstwo lub
przestępstwo skarbowe,
7) posiada nieposzlakowaną opinię.
Kandydata na funkcję dyrektora wskazuje komisja konkursowa, powołana przez radę naukową.
Konkurs jest przeprowadzany z zachowaniem zasady rzetelności i przejrzystości oraz
obiektywnej oceny kandydatów. Dyrektora instytutu powołuje na okres 4 lat minister
nadzorujący instytut, po zasięgnięciu opinii rady naukowej instytutu. Minister odmawia
powołania kandydata wskazanego przez komisję konkursową, jeżeli konkurs został
przeprowadzony z naruszeniem prawa albo kandydat nie spełnia określonych w ustawie
wymagań. Odmowa powołania dyrektora wymaga uzasadnienia. W takim przypadku zarządza się
ponowne przeprowadzenie konkursu.
Ta sama osoba będzie mogła pełnić funkcję dyrektora nie dłużej niż przez 2 następujące po sobie
okresy 4-letnie.
Zastępców dyrektora , w tym zastępcę do spraw naukowych oraz zastępcę do spraw wdrożeń
i transferu technologii, powołuje i odwołuje dyrektor instytutu. Zastępcą dyrektora do spraw
naukowych może być osoba, która posiada tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora
habilitowanego, a zastępcą dyrektora do spraw wdrożeń i transferu technologii – osoba, która
posiada co najmniej 5-letnie doświadczenie w sektorze badawczo-rozwojowym lub
gospodarczym w zakresie wdrożeń lub transferu technologii.


7


Zaproponowane rozwiązania umożliwią lepsze zarządzanie instytutem oraz jego ukierunkowanie
na potrzeby rynku i praktyki gospodarczej w ramach ściślejszych powiązań z przedsiębiorcami.

Rada naukowa instytutu badawczego jest organem stanowiącym, inicjującym,
opiniodawczym i doradczym instytutu w zakresie jego działalności naukowo-badawczej oraz
w sprawach rozwoju kadry naukowej i badawczo-technicznej.
Projektowana ustawa określa liczebność i skład rady naukowej. W skład rady naukowej
wchodzi nie mniej niż 12 osób i nie więcej niż 30 osób, w tym:
1) pracownicy instytutu (co najmniej 50 % składu rady) – osoby ze stopniem naukowym
doktora habilitowanego lub tytułem naukowym, zatrudnione w pełnym wymiarze czasu pracy
w instytucie nie krócej niż rok od daty rozpoczęcia procedury powołania rady naukowej,
2) osoby spoza instytutu (30 – 50 % składu rady) – posiadające co najmniej stopień naukowy
doktora oraz osoby wyróżniające się wiedzą i praktycznym dorobkiem w sferze gospodarczej
objętej działalnością instytutu (powoływane przez ministra nadzorującego instytut).
W skład rady naukowej instytutu wchodzi również dyrektor, zastępca dyrektora do spraw
naukowych oraz pozostali zastępcy i główny księgowy, jeżeli spełniają wymagania określone dla
członków rady (posiadanie stopnia naukowego doktora habilitowanego lub tytułu naukowego,
zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy w instytucie nie krócej niż rok od daty rozpoczęcia
procedury powołania rady naukowej), z prawem głosu w sprawach dotyczących:
1) opiniowania kwalifikacji osób na stanowiska pracowników naukowych i badawczo-
-technicznych oraz dokonywanie okresowej oceny dorobku naukowego i technicznego tych
pracowników,
2) opiniowania wniosków o przyznawanie stypendiów naukowych,
3) przeprowadzania przewodów doktorskich i habilitacyjnych oraz postępowań o nadanie
tytułu naukowego.

Taki skład rady naukowej instytutu będzie gwarantował zarówno sprawne działanie rady
w sprawach dotyczących dbałości o wysoki poziom kwalifikacji i rozwój pracowników instytutu,
jak i ściślejsze powiązanie instytutu z gospodarką, przede wszystkim otwarcie się instytutu na
potrzeby rynku. Zaowocuje to wzrostem poziomu naukowego instytutu oraz właściwym
ukierunkowaniem prac B+R i wzmocnieniem transferu technologii z nauki do praktyki.

8