Rządowy projekt ustawy budżetowej na rok 2008

Aneks 2. Ramy instytucjonalne zarz dzania d ugiem publicznym w pa stwach UE
W pa stwach UE nie istnieje jednolity model instytucjonalnego usytuowania jednostki
zajmuj cej si zarz dzaniem d ugiem SP. Mo na w tym zakresie wyodr bni trzy
podstawowe koncepcje organizacyjne:
model bankowy - w banku centralnym,
model
rz dowy – w jednym z ministerstw (najcz ciej finansów lub skarbu),
model agencyjny - w wyspecjalizowanej instytucji (agencji), której podstawowym (cho
czasami nie jedynym) zadaniem jest zarz dzanie d ugiem.
Model bankowy jest poddawany najsilniejszej krytyce. Wynika to z potencjalnej
sprzeczno ci, jaka mo e wyst powa pomi dzy polityk pieni n oraz zarz dzaniem
d ugiem publicznym. Bank centralny mo e w takiej sytuacji:
traktowa zarz dzanie d ugiem instrumentalnie skupiaj c si na celach polityki
pieni nej,

by mniej sk onny do podnoszenia stóp procentowych w sytuacji zagro enia inflacj
(gdy zwi kszy oby to koszty zwi zane z zad u eniem) albo wr cz wp ywa na poziom
stóp procentowych lub zwi ksza p ynno rynku tu przed aukcj instrumentów
skarbowych by uzyska lepsze ceny i ni sze koszty finansowania.
W obydwu przypadkach realizacja na o onych na bank centralny zada nie jest
optymalna. Dodatkowo, nawet w przypadku umieszczenia polityki pieni nej oraz
zarz dzania d ugiem w odr bnych departamentach oraz zastosowania tzw. „chi skiego
muru”, mog pojawia si podejrzenia odno nie do wykorzystywania w zarz dzaniu d ugiem
nieznanych jeszcze rynkowi informacji dotycz cych wysoko ci stóp procentowych, co
prowadzi do zmniejszenia zaufania do emitenta oraz dania przez nabywców instrumentów
skarbowych dodatkowej premii za ryzyko.
Argumentem przytaczanym przez zwolenników rozwi zania polegaj cego na
umieszczeniu zarz dzania d ugiem w banku centralnym jest przekonanie o tym, e bank
centralny dysponuje lepszym przygotowaniem do dzia alno ci na rynku finansowym ni
jednostka pozostaj ca w strukturach ministerstwa.
Model rz dowy dobrze sprawdza si w warunkach charakterystycznych dla gospodarek
„wschodz cych” lub podlegaj cych procesowi transformacji ustrojowej, w których stopie
rozwoju krajowego rynku finansowego jest niski, cho nie tylko tam jest stosowany7. Jest to
zwi zane z du ymi mo liwo ciami oddzia ywania rz du na tworzenie odpowiedniej
infrastruktury prawnej oraz instytucjonalnej, koniecznej dla funkcjonowania efektywnego
rynku finansowego. Jednak w warunkach rozwini tej, stabilnej gospodarki coraz bardziej
widoczne staj si wady takiego rozwi zania:
wyst powanie niebezpiecze stwa przedk adania krótkoterminowych celów bud etowych
ponad d ugoterminowe cele zarz dzania d ugiem publicznym, co mo e doprowadzi do
zwi kszenia zarówno ryzyka zwi zanego ze struktur d ugu, jak i kosztów obs ugi d ugu
w d ugim terminie,
brak
wystarczaj cej elastyczno ci oraz mo liwo ci odpowiednio szybkiego reagowania
na zmiany warunków rynkowych (co jest szczególnie wa ne w przypadku
wykorzystywania w zarz dzaniu d ugiem pochodnych instrumentów finansowych)
wynikaj cy ze znacznego stopnia zbiurokratyzowania struktur administracji,
trudno ci z pozyskaniem oraz utrzymaniem odpowiednich specjalistów zwi zane z ma o
konkurencyjnymi warunkami zatrudnienia pracowników administracji w stosunku do
oferty firm sektora finansowego (banków, towarzystw funduszy inwestycyjnych, itp.).
Model agencyjny stanowi model dominuj cy w pa stwach UE. Termin „agencja” jest jednak
pewnym uogólnieniem (nie oznacza agencji rz dowej zgodnie z definicj stosowan w
prawie polskim), poniewa wyspecjalizowane instytucje zajmuj ce si zarz dzaniem d ugiem
7 Model rz dowy funkcjonuje w takich krajach jak Hiszpania czy W ochy.
37
w poszczególnych krajach ró ni si znacznie mi dzy sob zarówno je li chodzi o wachlarz
powierzonych im zada jak i poziom instytucjonalnej odr bno ci. Wspóln ich cech
pozostaje natomiast wysoki poziom autonomii w zakresie wyboru sposobu realizacji
zleconych zada . Do najwa niejszych zalet powierzenia zarz dzania d ugiem
wyspecjalizowanej instytucji nale :
mo liwo wyboru optymalnych rozwi za oraz realizacji d ugoterminowych celów
zarz dzania d ugiem dzi ki ograniczeniu ryzyka podporz dkowywania decyzji
zarz dzaj cych krótkoterminowym celom polityki fiskalnej,
zapewnienie wi kszej przejrzysto ci dzia ania zarz dzaj cych wynikaj ce z
zastosowania lepszych mechanizmów kontrolnych oraz sprawozdawczych, a co za tym
idzie wzrost zaufania inwestorów i ni sze koszty finansowania potrzeb po yczkowych,
konieczno wypracowania klarownych oraz jednoznacznych procedur pozwalaj cych na
podejmowanie szybkich decyzji dotycz cych transakcji rynkowych (warunek konieczny
dla efektywnego, aktywnego zarz dzania d ugiem),
mo liwo stawienia czo a konkurencji komercyjnych instytucji finansowych (pozyskania
oraz zatrzymania wysokiej klasy specjalistów).
Z regu y zadaniem agencji jest realizacja wytycznych rz du, cz sto ministra finansów, a
jej dzia ania podlegaj audytowi pod k tem zgodno ci z tymi wytycznymi. Dlatego w
przypadku modelu agencyjnego bardzo wa ne jest przygotowanie odpowiednich rozwi za
legislacyjnych oraz organizacyjnych zapewniaj cych dobr wspó prac ministra finansów,
który definiuje cele oraz agencji, która je realizuje.
W chwili obecnej na 27 pa stw UE w 14 stosowany jest model agencyjny (odpowiednio w
11 z 15 pa stw UE15, tj. tzw. „starej Unii”).
Tabela 1. Instytucje odpowiedzialne za zarz dzanie d ugiem publicznym w pa stwach UE
Pa stwo Model
Nazwa
instytucji
Austria Österreichische
Bundesfinanzierungsagentur
Belgia
Agence de la Dette (Agentschap van de Schuld)
Finlandia Valtiokonttori
Francja
Agence France Trésor
Holandia
Agentschap van het ministerie van Financiën
Irlandia
National Treasury Management Agency
otwa Valsts
Kase
Malta
agencyjny
Debt Management Office
Niemcy Finanzagentur
GmbH
Portugalia
Instituto de Gestão do Crédito Público
S owacja Štátna
pokladnica
Szwecja Riksgäldskontoret
W gry Magyar
Állampapír
Wielka Brytania
Debt Management Office
Cypr
bankowy
Dania
Dansk Nationalbanken
Bu garia
Czechy Ministerstvo
financí
Estonia Rahandusministeerium
Grecja
Hiszpania Ministerio
de
Economia
Litwa Finan
rz dowy
s Ministerija
Luksemburg
Ministère des Finances
Polska Ministerstwo
Finansów
Rumunia Ministerul
Economiei
i Finan elor
S owenia
Ministrstvo za finance
W ochy
Ministero dell’Ecomomia e delle Finanze
38
Aneks 3. Deficyt i d ug publiczny oraz rentowno obligacji 10-letnich w pa stwach UE
2005
2006
deficyt/nadwy ka
d ug
stopa 10-
deficyt/nadwy ka
d ug
stopa 10-
%PKB
%PKB
letnia (%)
%PKB
%PKB
letnia (%)
Grecja -5,5
107,5
3,57
-2,6
104,6
4,04
W ochy -4,2
106,2
3,55
-4,4
106,8
4,04
Belgia 0,2
93,2
3,39
-2,3
89,1
3,82
Malta -3,1
72,4
4,39
-2,6
66,5
4,33
Cypr -2,3
69,2
4,09
-1,5
65,3
4,26
Niemcy -3,2
67,9
3,34
-1,7
67,9
3,77
Francja -3,0
66,2
3,38
-2,5
63,9
3,81
Portugalia -6,1
63,6
3,46
-3,9
64,7
3,96
Austria -1,6
63,5
3,36
-1,1
62,2
3,80
W gry -7,8
61,7
6,89
-9,2
66,0
6,81
Holandia -0,3
52,7
3,35
0,6
48,7
3,81
Szwecja 2,1
52,2
3,37
2,2
46,9
3,65
Polska -4,3
47,1
5,16
-3,9
47,8
5,14
Hiszpania 1,1
43,2
3,57
1,8
39,9
3,82
Wielka Brytania
2,1
42,2
4,27
2,2
43,5
4,54
Finlandia 2,7
41,4
3,30
3,9
39,1
3,82
Dania 4,7
36,3
3,35
4,2
30,2
3,78
S owacja -2,8
34,5
3,62
-3,4
30,7
4,15
Czechy -3,5
30,4
3,61
-2,9
30,4
3,68
Bu garia 1,9
29,2
-
3,3
22,8
4,18
S owenia -1,5
28,4
3,69
-1,4
27,8
3,90
Irlandia 1,0
27,4
3,36
2,9
24,9
3,76
Litwa -0,5
18,6
3,79
-0,3
18,2
4,28
Rumunia -1,4
15,8
-
-1,9
12,4
7,42
otwa -0,2
12,0
3,59
0,4
10,0
4,90
Luksemburg -0,3
6,1
3,40
0,1 6,8
3,95
Estonia 2,3
4,4
3,94
3,8
4,1
4,70
UE 27
-2,4
62,9
-
-1,7
61,7
-
Strefa euro
-2,5
70,5
-
-1,6
69,0
-
1) Stopa 10-letnia - zharmonizowane d ugoterminowe stopy procentowe dla celów konwergencji, tj. stopy z rynku
wtórnego (z wyj tkiem Cypru i Litwy - rynek pierwotny), dla Luksemburga – wska nik oparty o koszyk
d ugoterminowych obligacji emitowanych przez prywatne instytucje kredytowe o redniej faktycznej
zapadalno ci zbli onej do 10 lat, dla Estonii – oprocentowanie obligacji rz dowych o zapadalno ci zbli onej do
10 lat; rednia w grudniu; Statistics Pocket Book, ECB.
2) Dane dot. wyniku deficytu i d ugu dla Polski – dane MF, pozosta e dane na podstawie Eurostat Euro-indicators
news release 55/2007 z 23 kwietnia 2007 r.
39
Aneks 4. Ocena kredytowa (rating) d ugu rz dowego pa stw UE
Tabela 2. Rating d ugoterminowego d ugu rz dowego w walucie obcej pa stw UE
stan na 31 sierpnia 2007 r.
Moody’s

Standard Poor’s
Fitch
Austria Aaa
AAA
AAA
Belgia Aa1
AA+
AA+
Bu garia Baa3
BBB+
BBB
Cypr A1
A
AA-
Czechy A1
A-
A
Dania Aaa
AAA
AAA
Estonia A1
A
A
Finlandia Aaa
AAA
AAA
Francja Aaa
AAA
AAA
Grecja A1
A
A
Hiszpania Aaa
AAA
AAA
Holandia Aaa
AAA
AAA
Irlandia Aaa
AAA
AAA
Litwa A2
A
A
otwa A2
BBB+
BBB+
Luksemburg Aaa
AAA
AAA
Malta A2
A
A+
Niemcy Aaa
AAA
AAA
Polska A2
A-
A-
Portugalia Aa2
AA-
AA
Rumunia Baa3
BBB-
BBB
S owacja A1
A
A
S owenia Aa2
AA
AA
Szwecja Aaa
AAA
AAA
W gry A2
BBB+
BBB+
Wielka Brytania
Aaa
AAA
AAA
W ochy Aa2
A+
AA-
ród o: International Financing Review, 1 wrze nia 2007 r.
40
Aneks 5. rednia zapadalno i duration d ugu pa stw UE w 2006 r.
ATM Duration

Razem Krajowy
Zagraniczny
Razem Krajowy
Zagraniczny
Austria
8,11 8,39 3,54 5,90 6,10 3,30
Belgia
6,71 6,74 1,29 *
*
*
Bu garia**
*
7,13
* * * *
Cypr
* * * * * *
Czechy
6,20
* * * * *
Dania
5,20 5,60 2,60 3,30 4,10 -
2,00
Estonia
* * * * * *
Finlandia
4,00 4,00 0,10 2,60 2,60 0,10
Francja
7,10
7,10
* * * *
Grecja
7,17
* * *
5,00
*
Hiszpania
6,70 6,70 * 5,00 5,01 *
Holandia 6,40
6,40
* * * *
Irlandia
6,04 * * 5,16 * *
Litwa
* * * * * *
Luksemburg
7,47
* * * * *
otwa***
* * *
3,07
4,13
2,31
Malta
* * * * * *
Niemcy
6,30 6,30 3,42 *
*
*
Polska
5,36 4,27 8,33 3,81 3,01 5,97
Portugalia 5,80 * * 3,03 * *
Rumunia
* * * * * *
S owacja
5,10 4,10 9,30 4,00 3,20 8,70
S owenia
* * * * * *
Szwecja
3,10 3,50 2,10 *
*
*
W gry
4,56 3,64 6,90 3,09 2,62 4,30
Wielka Brytania
*
13,90
1,50
*
8,60
1,50
W ochy
6,57 6,77 9,48 4,37 4,40 4,79
*) Brak danych.
ród o: OECD, www.oecd.int.
**) Ministerstwo Finansów Republiki Bu garskiej, www.minfin.government.bg.
***) Skarb Republiki otwy, www.kase.gov.lv.
41