Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw

UZASADNIENIE

W dniu 11 września 2006 r., grupa posłów trzech – wówczas opozycyjnych –
klubów parlamentarnych: Sojuszu Lewicy Demokratycznej, Platformy Obywatelskiej i
Polskiego Stronnictwa Ludowego wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego z wnio-
skiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją RP i Europejską Kartą Samorządu
Lokalnego, przepisów ustawy z dnia 6 maja 2006 r. o zmianie ustawy – Ordynacja
wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Wniosek generalnie dotyczył dwu kwestii.

Pierwsza z nich, to uwłaczający przepisom Konstytucji i Regulaminu Sejmu
tryb procedowania i uchwalenia ustawy. Trybunał krytycznie ocenił procedurę zasto-
sowaną w toku prac legislacyjnych, nadzwyczajne skrócenie vacatio legis, a także
przyjmowanie tak istotnych zmian w systemie wyborczym, tuż przed znanym już ter-
minem wyborów do organów samorządów terytorialnych.
Trybunał nie zakwestionował definitywnie przyjętych rozwiązań, uznając wy-
jątkowe okoliczności skłaniające do pozostawienia bez zmian treści ustawy, ale jedno-
cześnie wprowadził regułę obligującą autorów przyszłych regulacji wyborczych do
zachowania co najmniej 6 miesięcznego terminu od dnia wejścia w życie nowych
przepisów wyborczych, do dnia wyborów.

Druga kwestia dotyczyła zasadniczej i merytorycznej zmiany umożliwiającej
zainteresowanym komitetom wyborczym grupowanie list wyborczych w celu wspól-
nego udziału w podziale mandatów między listy kandydatów (z wyłączeniem gmin
liczących do 20 tys. mieszkańców).
Posłowie wnioskodawcy podnosili, że wprowadzona zmiana doprowadzi do
uprzywilejowania podmiotów, które utworzą blok wyborczy. Mało tego, ze względu
na przepisy głoszące, że przy ustalaniu wyniku głosowania na grupę list uwzględnia
się także głosy oddane na komitety, których listy wchodzące w skład grupy nie uzy-
skały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów – będzie miał miejsce spotęgowany
efekt deformacji wyniku wyborczego, prowadzący do skumulowanej nadreprezentacji
partii cieszących się znacznym poparciem wyborców, tzn. procent mandatów uzyska-
nych przez dane ugrupowanie znacznie przewyższy procent zdobytych przez nie gło-
sów. Preferencje uzyskiwane przez przystąpienie do grupy, w oczywisty sposób naru-
szają zasadę równości prawa wyborczego w znaczeniu materialnym – gwarantującą
równe znaczenie (równą siłę) głosu każdego wyborcy. Blokowanie zdeformuje ten
sposób system ustalania wyników wyborów tak, że dochodzić może do znacznej
nadreprezentacji silnego komitetu wyborczego. Jeśli grupę list utworzy podmiot, na
który oddana zostanie wyjątkowo duża liczba głosów, z podmiotami na które zagłosu-
je znikoma (poniżej progu wyborczego) liczba wyborców, wówczas na tą grupę list
przypadnie więcej mandatów, niż samodzielnie uzyskałaby najsilniejsza lista kandyda-
tów i w efekcie najsilniejszy z komitetów wyborczych zdobędzie zdecydowanie więcej
mandatów niż by to wynikało z realnie oddanej na jego listę liczby głosów. Wprowa-
dzi to także dezorientację wśród wyborców, bo wielokrotnie ich głos oddany na rzecz
jednego ugrupowania będzie zaliczany ugrupowaniu, na które nigdy nie zdecydowali-
by się zagłosować, a ponadto zdecydowanie podda w wątpliwość sens i potrzebę two-
rzenia koalicji wyborczych.
Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował przepisów wprowadzonych usta-
wą ale jednocześnie czworo sędziów zgłosiło swoje zastrzeżenia w zdaniu odrębnym.
Obawy wykładane przy okazji postępowania przed Trybunałem Konstytucyj-
nym znalazły swoje potwierdzenie w wynikach wyborów w dniu 12 listopada 2006 r.
Autorzy, ale także i krytycy ustawy, otrzymali bardzo czytelną informację
świadczącą o istotnym braku w nowo obowiązującej ordynacji, prawdopodobnie o
braku zrozumienia sensu grupowania list wyborczych. W wyborach w 2006 r. do rad
gmin odnotowano prawie 6% głosów nieważnych, do rad powiatów 8,3%, a do sejmi-
ków województw – aż 12,7%. Tak wysoki odsetek głosów nieważnych poddaje w
wątpliwość rzetelność wyniku wyborczego i nie można nad takim wydarzeniem spo-
kojnie przejść do porządku dziennego.
Dlatego też, mając na uwadze powyższe, w przedłożeniu proponuje się odstą-
pienie od prawa do grupowania list i pozostawienie możliwości głosowania na listy
wyborcze zgłaszane przez komitety wyborcze indywidualnie bądź w koalicjach wy-
borczych.
Przedkładana propozycja nie jest objęta regulacjami prawnymi Unii Europej-
skiej, a także nie spowoduje żadnych dodatkowych kosztów budżetu państwa czy też
jednostek samorządów terytorialnych.
Projekt nie został poddany konsultacjom, o których mowa w art. 34 ust. Regu-
laminu Sejmu, jednak przedkładana propozycja jest zgodna z opiniami i propozycjami
zgłaszanymi w 2006 r. przez korporacje samorządowe stanowiące stronę samorządową
Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu.

Warszawa, 23 listopada 2007 r.
BAS-WAEM-184/07



Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów
i sejmików województw (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Witold
Gintowt-Dziewałtowski)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze
zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony projekt przewiduje zmianę ustawy z dnia 16 lipca 1998 r.
– Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz.
U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547, ze zmianami). Proponuje się rezygnację z
instytucji grupowania list kandydatów w wyborach do rad gmin, rad powiatów i
sejmików województw. Konsekwencją tej zmiany jest również zmiana sposobu
ustalania wyników wyborów.
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Prawo Unii Europejskiej nie zawiera przepisów regulujących
zagadnienia będące przedmiotem projektu ustawy.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Przepisy projektu nie należą do materii regulacji prawa UE.



2
4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja wyborcza do
rad gmin, rad powiatów i sejmików województw nie jest objęty zakresem prawa
Unii Europejskiej.




Sporządził: Zespół Prawa Europejskiego
Akceptował:
Dyrektor Biura Analiz Sejmowych







Michał Królikowski



3
Deskryptory bazy REX: projekt ustawy, Unia Europejska, ordynacja wyborcza, wybory,
samorząd terytorialny, samorząd gminny, samorząd powiatowy, samorząd wojewódzki