Nowelizacja Prawa bankowego i ustawy o funduszach inwestycyjnych

Przeczytaj także: Ułatwienia w sądach - uproszczenia i informatyzacja

Na wstępie należy wyjaśnić, że w rozumieniu przepisów o postępowaniu cywilnym, dokumentem urzędowym jest dokument, który został sporządzony w przewidzianej przez prawo formie oraz przez powołany do tego organ władzy publicznej lub inny organ państwowy. Dla uznania danego dokumentu za dokument urzędowy niezbędne jest także, aby wydający go organ działał przy tym w ramach przysługujących mu kompetencji. Dokumentem urzędowym jest także sporządzony w odpowiedniej formie dokument wydany przez organizację zawodową, samorządową, spółdzielczą lub inną organizację pozarządową działającą w zakresie zleconych jej przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej. Pozostałe dokumenty, które nie spełniają powyżej opisanych wymogów, określa się mianem dokumentów prywatnych.

Szczególne znaczenie dokumentu urzędowego polega na tym, że zgodnie z przepisami jest on w postępowaniu cywilnym dowodem tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone. Innymi słowy, powołanie się przed sądem na dowód z dokumentu urzędowego pozwala zakładać, że okoliczności wskazane w jego treści rzeczywiście miały miejsce. Takie konsekwencje wynikają z dwóch domniemań prawnych, które wiążą się z dokumentami urzędowymi. Pierwszym z nich jest domniemanie prawdziwości dokumentu urzędowego, zgodnie z którym przyjmuje się, że dokument urzędowy jest autentyczny tj. pochodzi od organu, który został wskazany w jego treści, jako organ, który go wydał. Drugie domniemanie to domniemanie zgodności z prawdą treści oświadczenia złożonego w dokumencie urzędowym. Dopiero po obaleniu co najmniej jednego z ww. domniemań, możliwe jest skuteczne dowodzenie faktów odmiennych niż wskazane w treści dokumentu urzędowego.

Jak wynika z powyższego wyjaśnienia, przypisanie konkretnemu dokumentowi mocy dokumentu urzędowego czyni z niego niezwykle silny i wiarygodny środek dowodowy. Mając to na uwadze TK w wyroku z 15 marca 2011 r. (sygn. akt P 7/09) zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 1376, z zm., dalej „prawo bankowe”) w części, w jakiej przepis ten nadaje moc prawną dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych banku w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta.

W powołanym orzeczeniu TK zauważył, że na mocy zakwestionowanej regulacji dokumenty sporządzane przez banki, które są podmiotami prywatnymi, uzyskały przywilej mocy dokumentów urzędowych, który z założenia miał przysługiwać tylko dokumentom wydawanym przez organy państwowe w ramach wykonywania przez nie funkcji publicznych. TK dostrzegł także, że możliwość samodzielnego sporządzania przez banki dokumentów o mocy dokumentów urzędowych a następnie ich wykorzystywania, jako dowodów w postępowaniach sądowych, zapewnia bankom o wiele korzystniejszą pozycję w postępowaniu niż ich przeciwnikom procesowym. Jak stwierdził TK, tego typu regulacja narusza także wynikającą z przepisów prawa zasadę, że to na powodzie spoczywa obowiązek udowodnienia faktów podnoszonych przez niego w pozwie.

TK ocenił, że opisane powyżej uprzywilejowanie pozycji banku w postępowaniu cywilnym nie znajduje dostatecznego uzasadnienia, a ponadto narusza wyrażoną w Konstytucji zasadę sprawiedliwości społecznej. W rezultacie powyższego wyroku TK, zakwestionowany przepis został znowelizowany. Art. 95 ust. 1 prawa bankowego, w brzmieniu nadanym mu nowelizacją, stanowi wyraźnie, że wymienione w nim dokumenty nie mają w postępowaniu cywilnym mocy dokumentów urzędowych. Dokumenty te w dalszym ciągu będą jednak stanowić podstawę wpisów w księgach wieczystych.

Negatywna ocena przyznania podmiotom prywatnym uprawnienia do sporządzania dokumentów o mocy dokumentów urzędowych, legła u podstaw także drugiego ze wspomnianych wyroków TK, tj. wyroku z 11 lipca 2011 r. (sygn. akt P 1/10). W orzeczeniu tym TK uznał za niekonstytucyjny art. 194 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 146, poz. 1546, ze zm.) w części, w której przepis ten nadaje moc prawną dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta. Zgodnie z nowelizacją wymienione w powołanym przepisie dokumenty nie będą już korzystały w postępowaniu cywilnym z mocy dokumentów urzędowych. Dokumenty te będą w dalszym ciągu stanowić podstawę dokonywania wpisów w księgach wieczystych i rejestrach publicznych.

Podsumowując, w konsekwencji przyjętej nowelizacji sporządzane przez banki i fundusze sekurytyzacyjne dokumenty, które dotychczas posiadały w postępowaniu cywilnym moc dokumentów urzędowych, utracą taki przymiot. Dokumenty te nie będą już stanowiły dowodu korzystającego ze wskazanych w publikacji domniemań prawnych. Tym samym nowelizacja przywróci na gruncie sporów sądowych inicjowanych przez banki oraz fundusze ogólną zasadę, że to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia zasadności wytoczonego przez niego powództwa. Dzięki temu pozycja banków i funduszy sekurytyzacyjnych w zakresie możliwości dowodowych w postępowaniu cywilnym zostanie zrównana z pozycją pozostałych podmiotów występujących w tym postępowaniu.