Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z o.o. przez wniesienie nieruchomości

Przeczytaj także: Podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki z o.o.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych umożliwiają wspólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dokonywanie zmian w strukturze kapitału zakładowego poprzez jego obniżenie lub też podwyższenie. Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z o.o. może nastąpić w drodze zmiany umowy spółki, albo też na podstawie jej dotychczasowych postanowień, przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego.

Należy pamiętać, iż drugi z wspomnianych sposobów na podwyższenie kapitału zakładowego jest dopuszczalny wyłącznie w sytuacji, gdy umowa spółki w sposób wyraźny przewiduje możliwość podwyższenia kapitału zakładowego bez konieczności dokonywania zmiany jej postanowień, jak również określa maksymalną wartość podwyższenia kapitału zakładowego oraz termin na jego dokonanie. Jeżeli powyższe warunki nie zostały spełnione (przykładowo w umowie spółki nie określono terminu na dokonanie podwyższenia kapitału zakładowego) lub też wspólnicy w umowie spółki w ogóle nie przewidzieli możliwości podwyższenia kapitału zakładowego, wówczas jego podwyższenie możliwe jest wyłącznie poprzez zmianę umowy spółki. Może to nastąpić albo w drodze utworzenia nowych udziałów w spółce albo poprzez podwyższenie wartości nominalnej udziałów już istniejących. Przepisy Kodeksu spółek handlowych pozwalają na jednoczesne zastosowanie obu metod. Nie można zapominać o brzmieniu art. 260 ksh, na podstawie którego wspólnicy uchwałą o zmianie umowy spółki mogą podwyższyć kapitał zakładowy, przeznaczając na ten cel środki z kapitału zapasowego lub kapitałów (funduszy) rezerwowych utworzonych z zysku spółki (tzw. podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki).

Podwyższony kapitał zakładowy może zostać pokryty zarówno wkładami pieniężnymi jak i niepieniężnymi (aport) np. w postaci nieruchomości. O ile ocena prawna wnoszenia wkładów w momencie zawiązywania sp. z o.o. zasadniczo nie budzi wątpliwości, o tyle w przypadku wnoszenia wkładów na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego w spółce z o.o. pojawiają się pewne praktyczne problemy.

Chcąc dokonać podwyższenia kapitału zakładowego w sp. z o.o. poprzez zmianę umowy spółki, koniecznym jest podjęcie stosownej uchwały przez zgromadzenie wspólników, złożenie przez wspólnika oświadczenia o objęciu udziałów oraz zgłoszenie podwyższenia do sądu rejestrowego. Przyjmuje się, iż zobowiązanie wspólnika do wniesienia aportu na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego w sp. z o.o. wynika z wyżej wspomnianej uchwały zgromadzenia wspólników oraz z oświadczenia wspólnika o objęciu udziałów. Wobec powyższego wielu przedsiębiorców poprzestaje na tych działaniach, zapominając o zasadzie wynikającej z art. 155 § 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem przeniesienie własności rzeczy następuje w wyniku umowy o podwójnym skutku tj. umowy o charakterze zobowiązująco-rozporządzającym. Tym samym, samo zobowiązanie się wspólnika do wniesienia wkładu niepieniężnego w postaci nieruchomości na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego w sp. z o.o. (mające swoje źródło w uchwale zgromadzenia wspólników oraz w oświadczeniu wspólnika o objęciu udziałów) nie jest wystarczające dla skutecznego przeniesienia własności nieruchomości będącej przedmiotem aportu na spółkę, gdyż nie wywołuje ono podwójnego skutku.

Powyższe stanowisko znajduje swoje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który uznał, iż „wniesienie aportu w postaci nieruchomości wymaga zawarcia między wspólnikiem a spółką umowy o skutku rzeczowym w formie aktu notarialnego” (vide: postanowienie SN z dnia 25 stycznia 1996 r. – sygn. I CRN 238/96; wyrok SN z dnia 15 kwietnia 1997 r. – sygn. I CKU 53/96). Pomimo, iż powyższe orzeczenia zostały wydane pod rządami wówczas obowiązującego Kodeksu handlowego, to w ocenie autora tezy z nich wynikające są wciąż aktualne.

W tym kontekście warto również przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2006 r. (sygn. V CSK 215/06), w którym sąd stwierdził, iż z art. 155 § 1 k.c. wynika ograniczenie czynności prawnych o podwójnym skutku zobowiązująco-rozporządzającym wyłącznie do umów, a nie innych czynności prawnych, choć oczywistym jest, że ustawa może dopuszczać inne czynności niebędące umowami, a wywołujące skutki także w sferze praw rzeczowych.

Rekapitulując, aby skutecznie wnieść wkład niepieniężny w postaci nieruchomości na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego w sp. z o.o. nie wystarczy samo podjęcie stosowanej uchwały przez zgromadzenie wspólników, złożenie przez wspólnika wnoszącego aport oświadczenia o objęciu udziałów oraz zgłoszenie podwyższenia kapitału zakładowego do sądu rejestrowego, lecz dodatkowo koniecznym jest zawarcie odrębnej umowy o charakterze rzeczowym pomiędzy wspólnikiem wnoszącym aport a spółką. Ponieważ przedmiotem aportu jest nieruchomość taka umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Brak takiej odrębnej umowy wiąże się z ryzykiem nieskutecznego przeniesienia własności nieruchomości na spółkę.