Uchylenie wyroku zaocznego a postanowienie o kosztach procesu

Przeczytaj także: Zwrot kosztów procesu - kto przegrywa, ten płaci

W stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy wniósł do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego w przedmiocie odpowiedzi na pytanie: czy zażalenie powoda na postanowienie o kosztach procesu zawarte w wyroku zaocznym, w razie późniejszego skutecznego wniesienia przez pozwanego sprzeciwu od tego wyroku, podlega merytorycznemu rozpoznaniu, czy też postępowanie zażaleniowe winno być umorzone? Sąd Okręgowy wskazał, że w sytuacji, gdy powód wnosi zażalenie na zawarte w wyroku zaocznym postanowienie o kosztach, a następnie pozwany wnosi skutecznie sprzeciw od tego wyroku, można przyjąć, że zachodzi potrzeba umorzenia postępowania zażaleniowego dotyczącego postanowienia o kosztach procesu. Sąd Okręgowy zauważył bowiem, że wniesienie sprzeciwu przez pozwanego powoduje konieczność wydania nowego wyroku, zawierającego również orzeczenie o kosztach, a zatem można przyjąć, że zażalenie powoda na rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów staje się bezprzedmiotowe.

Sąd Okręgowy wskazał jednak także, że istnieją argumenty przemawiające za rozpoznaniem zażalenia w omawianej sytuacji. Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 394 §1 pkt 9 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 ze zm., dalej „k.p.c.”) zażalenie na postanowienie o kosztach procesu nie przysługuje tylko tej stronie, która wnosi środek zaskarżenia co do istoty sprawy. Jednakże w przedmiotowej sprawie środek zaskarżenia, tj. sprzeciw od wyroku zaocznego wniosła strona pozwana, zaś powód nie skarżył wyroku zaocznego co do istoty, lecz zaskarżył jedynie rozstrzygnięcie o kosztach - nie zachodzi więc wyłączenie przewidziane w art. 394 §1 pkt 9 k.p.c. Ponadto, jak zaznaczył Sąd Okręgowy uzasadnienie dla rozpoznania zażalenia, pomimo wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego stanowi okoliczność, że możliwa jest wówczas egzekucja zasądzonych kosztów procesu także w okresie przed wydaniem nowego wyroku, skoro wyrok zaoczny z urzędu otrzymuje rygor natychmiastowej wykonalności, zgodnie z art. 333 §1 pkt 3 k.p.c. Wreszcie, Sąd Okręgowy zauważył, że postanowienie o kosztach procesu wydane po rozpoznaniu zażalenia w omawianej sytuacji będzie prawomocne jedynie tymczasowo. Wniesienie bowiem sprzeciwu od wyroku zaocznego sprawia, że konieczne jest wydanie kolejnego wyroku, w którym również zostanie ujęte rozstrzygnięcie co do kosztów procesu, na które to postanowienie również przysługuje zażalenie.

Na wstępie Uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, że zarówno w przypadku wyroku zaocznego, jak i w innych przypadkach (nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, wyroku niezaoczonego) dopuszczalna jest sytuacja, w której jedna ze stron składa zażalenie na postanowienie co do kosztów procesu, natomiast druga strona wnosi środek zaskarżenia co do istoty sprawy. Jak zauważył Sąd Najwyższy, samo wniesienie środka odwoławczego co do istoty nie sprawia przy tym, że zażalenie na postanowienie o kosztach procesu staje się bezprzedmiotowe. Co za tym idzie, Sąd Najwyższy wskazał, że rozstrzygnięcie w przedmiocie zażalenia na postanowienie o kosztach procesu w sytuacji, gdy wniesiono sprzeciw od wyroku zaocznego, zależy nie od samego faktu wniesienia sprzeciwu, lecz od sposobu zakończenia postępowania po wniesieniu takiego środka zaskarżenia.

Jak zauważył Sąd Najwyższy, w wyniku wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego, wyznaczana jest rozprawa, na której sprawa podlega ponownemu rozpoznaniu. Następnie sąd wydaje wyrok, którym wyrok zaoczny może zostać w całości lub w części utrzymany w mocy lub też uchylony. Jeśli zatem sąd uchyli wyrok zaoczny w całości lub w części, uchyleniu podlega także zawarte w nim postanowienie o kosztach procesu. Sąd w takiej sytuacji rozstrzyga na nowo zarówno o istocie sprawy, jak i o kosztach procesu poniesionych zarówno przed, jak i po wniesieniu sprzeciwu. Dopiero w takim przypadku, zażalenie na postanowienie o kosztach zawarte w pierwotnie wydanym wyroku zaocznym staje się bezprzedmiotowe i tym samym postępowanie zażaleniowe podlega umorzeniu.

Jeżeli jednak, po rozpoznaniu sprawy w wyniku wniesienia sprzeciwu, sąd utrzyma wyrok zaoczny w mocy lub w zaskarżonej części lub umorzy postępowanie w razie cofnięcia sprzeciwu, również rozstrzygnięcie o kosztach procesu ujęte w wyroku zaocznym pozostaje w mocy. W takiej sytuacji, jak wskazał Sąd Najwyższy, wniesione zażalenie na postanowienie o kosztach procesu ujęte w wyroku zaocznym podlega rozpoznaniu.

Podsumowując, w Uchwale Sąd Najwyższy jednoznacznie określił, ze możliwość rozpoznawania zażalenia na postanowienie w przedmiocie kosztów procesu w przypadku wyroku zaocznego, od którego wniesiono sprzeciw, zależy nie od samego wniesienia sprzeciwu od tego wyroku, ale od rozstrzygnięcia wydanego przez sąd w związku z wniesieniem sprzeciwu. Sąd Najwyższy wyraźnie zaznaczył, że jeśli po wniesieniu sprzeciwu sąd uchyli w całości lub części wyrok zaoczny (a tym samym zawarte w nim orzeczenie o kosztach) to postępowanie wszczęte w wyniku zażalenia na postanowienie o kosztach procesu, które było ujęte w uchylonym wyroku zaocznym, podlega umorzeniu. Jeśli jednak sąd utrzyma w mocy wyrok zaoczny, zażalenie na zawarte w nim postanowienie o kosztach procesu podlega rozpoznaniu.