Odbiór odpadów komunalnych: gminy nie organizują przetargów

Przeczytaj także: Nie należy likwidować przetargów na odbiór odpadów komunalnych

Na terenie sporej części gmin usługi wywozu odpadów komunalnych od mieszkańców wykonywane są przez samorządowe zakłady budżetowe lub spółki prawa handlowego. Te ostatnie powstały najczęściej w wyniku przekształcenia zakładów budżetowych, a znaczna część ich majątku pochodzi ze środków finansowych gminy. To gmina jest też jedynym lub większościowym wspólnikiem bądź udziałowcem w takiej spółce.

Przepisy ustawy o samorządzie gminnym wśród zadań własnych gminy wymieniają gospodarkę odpadami komunalnymi. Zgodnie z art. 9 ust. 1 u.s.g. gminy w celu realizacji zadań własnych mogą tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. W większości gmin jeszcze w latach 90-tych ubiegłego wieku powstały samorządowe zakłady budżetowe lub spółki komunalne, które przejęły od gminy wykonywanie zadań gospodarki odpadami. Podmioty te wyposażone zostały przez gminy w majątek potrzebny na realizację zleconych im zadań. Gminy przez lata poniosły także niemałe wydatki na ich modernizację i unowocześnienie, a źródło finansowania przedsięwzięć niejednokrotnie stanowiły zaciągnięte na ten cel przez samorządy kredyty i pożyczki.

Nowelizacja przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wymusiła na samorządach obowiązek organizowania przetargów, w których wyłonione zostaną podmioty odbierające odpady komunalne od mieszkańców. Zgodnie z art. 6e ustawy także spółki gminne będą mogły odbierać odpady jeżeli wyłonione zostały w procedurze przetargu. Samorządowe zakłady budżetowe aby móc brać udział w przetargach będą musiały uprzednio przekształcić się w spółki prawa handlowego. Samorządowcy obawiają się, że znaczna część spółek gminnych może niepodołać konkurencji prywatnych firm i narzucanym przez nie cenom dumpingowym i przegrać przetargi na odbiór odpadów. To zaś skutkować będzie koniecznością likwidacji miejskich przedsiębiorstw gospodarki komunalnej, zwolnieniem pracowników i zmarnotrawieniem publicznych środków zainwestowanych w samorządowe przedsiębiorstwa.

Niezadowolenie wśród samorządowców ze zmiany przepisów jest na tyle duże, że w dniu 27 września bieżącego roku, radni gminy Inowrocław, podjęli uchwałę o skierowaniu do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Skarżący we wniosku zarzucili m.in. niezgodność art. 6d ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z art. 166 Konstytucji, zgodnie z którym zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Zdaniem radnych Inowrocławia, niezgodny z Konstytucją jest także art. 6e ustawy, nakazujący uczestniczenia w przetargach na odbiór odpadów komunalnych spółkom, w których większościowym wspólnikiem lub udziałowcem jest gmina.

W ocenie skarżących, przepisy art. 6d i 6e ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach naruszają konstytucyjne zasady demokratycznego państwa prawnego, samodzielności gmin i poszanowania wiążącego RP prawa międzynarodowego. Skargę Inowrocławia poparli m.in.: Związek Miast Polskich, Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych, rada miasta Mysłowic, Katowic, Nowego Sącza oraz Chojnic.

Brzmienie przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakazujące spółkom prawa handlowego, utworzonym przez gminę w celu realizacji zadań własnych, uczestniczenia w przetargu na realizację zadania własnego gminy, powoduje rozdźwięk z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych. Zgodnie z art. 14 pkt 13 PZP przepisów ustawy nie stosuje się do zamówień udzielanych przez gminę spółce prawa handlowego utworzonej przez tę gminę dla wykonywania zadań własnych z zakresu gospodarki komunalnej (tzw. zamówienia in house).

Zamówieniami in-house określa się zamówienia, w których pod pewnymi warunkami zamawiający nie będzie zobowiązany do przestrzegania regulacji dotyczących udzielania zamówień publicznych, mimo że powierza wykonanie usług, dostaw lub robót budowlanych odrębnemu od siebie wykonawcy . Aby możliwe było powierzenie zadania z wyłączeniem przetargu niezbędne jest spełnienie następujących warunków: zamawiający musi sprawować nad osobą, której powierza świadczenie usług, kontrolę analogiczną do tej, jaką sprawuje nad swoimi wydziałami/oddziałami oraz osoba ta musi wykonywać większą część swojej działalności na rzecz zamawiającego lub zamawiających, którzy ją kontrolują . Zdaniem samorządowców, doktryna in-house przemawia za możliwością powierzania przez gminy spółkom komunalnym oraz zakładom budżetowym odbioru odpadów komunalnych od mieszkańców gminy bez organizowania przetargów, a wprowadzone nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przepisy art. 6d i 6e niezgodne są prawem europejskim.