Podróże służbowe: ograniczenia pracodawcy w zakresie zlecania wyjazdów

Przeczytaj także: Stała delegacja - bez prawa do diet

Polecenie odbycia delegacji jest wiążące dla pracownika

Zasadniczo pracownik nie może odmówić wyjazdu w delegację, nawet jeśli dezorganizuje mu to plany. Dla pracodawcy nie muszą być w tym zakresie istotne kwestie rodzinne, wypoczynkowe, czy też wykonywanie innych zajęć zarobkowych (np. prowadzenie działalności gospodarczej).

Podróż służbowa nie może jednak pozbawiać pracownika prawa do wypoczynku, więc ta kwestia powinna zostać uzgodniona z pracownikiem tak, by podróż służbowa odbyła się zgodnie z planami pracodawcy z zachowaniem należytych przerw w pracy.

Orzeczenie

W uzasadnieniu wyroku SN z 5.11.1998 r., I PKN 417/98 (OSNP 1999/24/781) wskazano, że praca świadczona w ramach stosunku pracy jest pracą podporządkowaną. Odpowiednikiem podporządkowania pracownika są tzw. uprawnienia kierownicze pracodawcy. Polecenie stanowi instrument umożliwiający pracodawcy ich wykonywanie i zarazem realizację podporządkowania. Zakres przedmiotowy poleceń wyznaczony jest zatem zakresem podporządkowania pracownika. Polecenie dotyczące pracy, to polecenie związane z pracą. Wobec tego nie tylko odnoszące się do sposobu wykonywania poszczególnych czynności składających się na proces pracy, ale także do realizacji obowiązków pracowniczych w ogólności.

Przykład
Czy można polecić wyjazd służbowy pracownikowi, który pracuje także u innego pracodawcy (wyjazd uniemożliwiałby mu stawienie się do tamtej pracy)?

Inne zajęcia zarobkowe pracownika nie wpływają na zakres uprawnień kierowniczych pracodawcy wynikający z łączącego strony stosunku pracy. Pracodawca nie musi wydając polecenie służbowe brać pod uwagę ewentualnych utrudnień dla pracownika związanych z wykonaniem tego polecenia w sferze jego działalności poza stosunkiem pracy.

Inne zajęcia pracownika (prowadzona działalność gospodarcza, praca na podstawie stosunku pracy u innego pracodawcy, wykonywanie umów cywilnoprawnych itp.) nie wywierają wpływu na wzajemne zobowiązania stron wynikające ze stosunku pracy. Pracodawca jest niekiedy ograniczony w swoich uprawnieniach (np. konieczność zwalniania od pracy pracownika będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej). Ograniczenia te mają jednak wyjątkową podstawę, związane są z wykonywaniem (wykonaniem) przez pracownika pewnych czynności, zajęć o – ogólnie mówiąc – szczególnym znaczeniu dla społeczeństwa, bądź będących realizacją jego obowiązków obywatelskich (stawienie się na wezwanie organów władzy publicznej itp.). Generalnie jednak, jedna praca pracownika nie może ograniczać innego jego pracodawcy.

Podstawową cechą stosunku pracy jest podporządkowanie służbowe pracownika poleceniom pracodawcy. Z zobowiązania powstałego w wyniku zawarcia stosunku pracy wynika obowiązek stosowania się do poleceń przełożonych, jeżeli:

• dotyczą one pracy,
• nie są sprzeczne z przepisami prawa,
• nie są sprzeczne z umową o pracę.

Obowiązek ten nie zostaje w żaden sposób ograniczony ze względu na dodatkowe zajęcia pracownika, prowadzenie przez niego innej działalności itp. Sytuacje te nie wywierają wpływu na łączący strony stosunek pracy. O takim dodatkowym zatrudnieniu pracodawca może nawet nie posiadać jakiejkolwiek wiedzy, pracownik nie jest zobowiązany do przekazywania takich informacji pracodawcy (poza wyjątkami wskazanymi w przepisach – np. informację o innym zatrudnieniu przekazać muszą osoby zatrudnione na stanowisku kierowcy ze względu na specyficzne rozliczanie ich czasu pracy).

W zdecydowanej większości przypadków (szczególne uregulowania dotyczą np. służb mundurowych – funkcjonariusz musi uzyskać zgodę na dodatkowe zatrudnienie,) pracownik natomiast może swobodnie dysponować swoim czasem poza godzinami pracy w tym także podejmować inną działalność zarobkową. Pomijamy tutaj sytuacje, w których takie dodatkowe zatrudnienie byłoby sprzeczne z zawartą umową o zakazie konkurencji, lub stanowiło działanie na szkodę pracodawcy. Nie można jednak uznać, że w konsekwencji zmianie ulega stosunek pracy łączący pracownika z innym podmiotem, a taką zmianą byłoby ograniczenie uprawnień pracodawcy (inaczej: ograniczenie, zmiana zobowiązania pracownika wynikającego ze stosunku pracy) w zakresie możliwość i wydawania poleceń służbowych, m.in. dotyczących udania się w delegację. Podobnie będzie np. w odniesieniu do pozostawania w zakładzie pracy poza godzinami pracy – praca w godzinach nadliczbowych, dyżur.