Koszty procesu: niezbędne koszty przejazdu pełnomocnika

Przeczytaj także: Zwrot kosztów procesu - kto przegrywa, ten płaci

W stanie faktycznym sprawy, w związku z wątpliwościami dotyczącymi wykładni przepisów zawartych w art. 98 §1 - §3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 ze zm. dalej „k.p.c.”) odnoszących się do kosztów procesu, Sąd Okręgowy wniósł do SN o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego: czy w skład kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, tzn. adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego wchodzą koszty przejazdów takiego pełnomocnika do sądu w celu wzięcia udziału w rozprawie. Sąd Okręgowy zwrócił się do SN z powyższym zapytaniem w związku z rozbieżnościami we wcześniejszym orzecznictwie w tym zakresie.

Zwracając się o rozstrzygnięcie powyższego zagadnienia, Sąd Okręgowy wskazał, że wyłącznie w przypadku procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, ustawodawca przewidział wyraźnie możliwość zaliczenia kosztów przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika do niezbędnych kosztów procesu (art. 98 §2 k.p.c.). Sąd Okręgowy wskazał, że może to przemawiać za wykluczeniem zaliczenia do kosztów procesu kosztów przejazdów profesjonalnego pełnomocnika. Z drugiej strony, Sąd Okręgowy wskazał, że w przypadku pełnomocników profesjonalnych, zwrot kosztów procesu obejmuje zwrot wydatków (art. 98 §3 k.p.c.). Sąd Okręgowy zauważył więc, że możliwa jest także interpretacja, zgodnie z którą zwrot kosztów przejazdów mieści się w pojęciu wydatków.

Rozważając powyższe zagadnienie SN wskazał w pierwszej kolejności, że zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c., zwrotowi podlegają koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. SN zaznaczył, że w tym zakresie należy uznać, iż udział profesjonalnego pełnomocnika jest dla reprezentowanej strony działaniem celowym dla dochodzenia praw i dla celowej obrony. Jeśli zatem w związku z udziałem w sprawie profesjonalnego pełnomocnika, powstają koszty związane z jego dojazdem do sądu, to należy uznać, że są to koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

SN zauważył przy tym, że istotnie ustawodawca dokonał w przepisach rozróżnienia pomiędzy kosztami procesu ponoszonymi przez stronę reprezentowaną przez nieprofesjonalnego pełnomocnika a kosztami strony reprezentowanej przez profesjonalistę. Jednakże zdaniem SN, rozróżnienie to nie uniemożliwia zaliczenia kosztów dojazdów profesjonalnego pełnomocnika do sądu do kosztów procesu. W art. 98 §3 k.p.c. ustawodawca przewidział, że profesjonalny pełnomocnik – adwokat – w związku z udziałem w sprawie ponosi wydatki, z których jak wskazał SN nie można wykluczyć kosztów podróży do sądu, pomimo że nie zostały one dosłownie wymienione w tym przepisie. Zasada ta odnosi się także do radców prawnych oraz rzeczników patentowych.

SN wskazał, że wykluczenie z kosztów procesu kosztów dojazdu do sądu profesjonalnego pełnomocnika byłoby zasadne jedynie w przypadku stwierdzenia, że wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika zawiera w sobie lub pokrywa wydatki poniesione przez tego pełnomocnika w związku z prowadzeniem sprawy. Jak podkreślił jednak SN, takie wykluczenie nie ma żadnej podstawy, gdyż w art. 98 §3 k.p.c. ustawodawca wyraźnie rozróżnił wynagrodzenie pełnomocnika od poniesionych przez niego wydatków.

SN potwierdził tym samym, że intencją ustawodawcy było rozróżnienie wydatków wchodzących w koszty procesu podlegające zwrotowi w ten sposób, że stronie reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika przysługuje nie tylko zwrot kosztów przejazdu do sądu, ale także innych wydatków pełnomocnika, które nie podlegają zwrotowi w przypadku korzystania przez stronę z nieprofesjonalnego pełnomocnika.

Podsumowując, w Uchwale SN opowiedział się za kwalifikowaniem kosztów dojazdu profesjonalnego pełnomocnika do sądu, jako kosztów procesu podlegających zwrotowi. SN potwierdził, że koszty przejazdu do sądu profesjonalnego pełnomocnika należą do wydatków pełnomocnika, które wlicza się do kosztów procesu. Rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego przedstawionego w Uchwale, może mieć istotne znaczenie zarówno dla stron reprezentowanych przez profesjonalnych pełnomocników, jak i dla samych pełnomocników. Uchwała rozstrzyga bowiem wątpliwości co do interpretacji przepisów i jednoznacznie wskazuje, że do składników kosztów procesu zalicza się zarówno koszty dojazdu do sądu strony występującej w procesie osobiście lub reprezentowanej przez nieprofesjonalnego zastępcę, jak i koszty dojazdu do sądu poniesione przez profesjonalnego pełnomocnika.