Odstąpienie od umowy o roboty budowlane

Przeczytaj także: Odstąpienie od umowy o roboty budowlane cz. II

Dosyć lakoniczna regulacja kodeksowa umowy o roboty budowlane nie zawiera odrębnych przepisów dotyczących rozwiązania tego stosunku zobowiązaniowego. Na podstawie wprowadzonego w art. 656 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej „kc” lub „kodeks cywilny”) nakazu odpowiedniego stosowania do umów o roboty budowlane przepisów o umowie o dzieło, zastosowanie do niej znajduje szereg przepisów umożliwiających odstąpienie od tej umowy. Należy zatem podkreślić, że w odniesieniu do umowy o roboty budowlane uprawnienie do wypowiedzenia umowy stronom nie przysługuje, a podstawowym, prawnie dopuszczalnym, sposobem zakończenia tego stosunku prawnego jest odstąpienie od umowy. Warto przy tym wskazać, że rezultatem zastosowania instytucji odstąpienia (a nie wypowiedzenia) jest przyjęcie fikcji prawnej, iż umowa w ogóle nigdy nie była zawarta, z czym wiąże się ciążący na stronach obowiązek zwrócenia sobie wzajemnie, wszystkiego, co w trakcie wykonywania umowy uzyskały.

Odstąpienie od umowy o roboty budowlane możliwe jest m.in. w następujących przypadkach.

1. Odstąpienie w związku z nieterminowym wykonaniem zobowiązania (art. 491 i 635 kc)

W myśl ogólnych przepisów dotyczących zobowiązań jedną z podstaw odstąpienia od umowy jest dopuszczenie się przez drugą stronę zwłoki w wykonaniu zobowiązania. Skorzystanie z tego uprawnienia jest jednak możliwe dopiero po bezskutecznym upływie dodatkowego terminu do wykonania zobowiązania, który należy wyznaczyć stronie pozostającej w zwłoce, z zastrzeżeniem, że niewykonanie zobowiązania w dodatkowym terminie będzie skutkowało odstąpieniem od umowy. Należy jednak podkreślić, iż w przypadku umów o roboty budowlane, przepis ten znajdzie zastosowanie częściej jako podstawa odstąpienia od umowy przez wykonawcę. Takiej prawidłowości należy się spodziewać z uwagi na regulację art. 635 kodeksu cywilnego. Przepis ten przyznaje inwestorowi uprawnienie do odstąpienia od umowy bez obowiązku wyznaczania terminu dodatkowego w sytuacji, gdy wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem bądź ukończeniem robót tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w umówionym czasie. Przesłanki opóźnienia się wykonawcy z rozpoczęciem bądź wykończeniem obiektu oraz prawdopodobieństwa niewykonania obiektu w terminie muszą jednak wystąpić kumulatywnie.

2. Odstąpienie z powodu niemożliwości świadczenia (art. 493 § 1 kc)

Uprawnienie do odstąpienia od umowy kodeks cywilny wiąże także z zaistniałą już po powstaniu zobowiązania niemożliwością świadczenia. Chodzi tu o niemożliwość o charakterze obiektywnym, tj. sytuację, w której objęte umową świadczenie nie może być spełnione w ogóle przez nikogo, a nie tylko przez dłużnika, który się do wykonania tego świadczenia zobowiązał. Odstąpienie od umowy na podstawie art. 493 § 1 kc jest jednak możliwe tylko wtedy, kiedy świadczenie stało się niemożliwe z winy strony zobowiązanej.

Jak wspomniano na wstępie, powyższe sytuacje nie są oczywiście wszystkimi przypadkami, w których przepisy prawa przewidują możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy o roboty budowlane. Kolejne trzy takie przypadki zostaną omówione w części II niniejszej publikacji.