Zawieszenie postępowania egzekucyjnego przed ogłoszeniem upadłości

Przeczytaj także: Koszty egzekucyjne a ogłoszenie upadłości

Ewentualność zawieszenia postępowania egzekucyjnego jeszcze przed ogłoszeniem upadłości przewiduje art. 39 PUiN. W myśl tego przepisu na wniosek dłużnika sad może zawiesić prowadzoną przeciwko niemu egzekucję wierzytelności objętej z mocy prawa układem, jeżeli egzekucja mogłaby uniemożliwić lub utrudnić przyjęcie układu. Brzmienie zacytowanego przepisu nie pozostawia najmniejszych wątpliwości, że zawieszenie postępowania egzekucyjnego po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości jest możliwe tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy wnioskodawca wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu. Nie może zatem dotyczyć wierzytelności wyłączonych z układu na podstawie art. 273 PUiN, jak również wierzytelności pracowniczych i zabezpieczonych rzeczowo, które warunkowo mogą być układem objęte.

Co ważne, sąd może zawiesić postępowanie egzekucyjne jedynie na wniosek dłużnika. Oznacza to, że sąd nie może podjąć czynności w tym zakresie z urzędu, jak również to, że z wnioskiem tym nie może wystąpić sam wierzyciel, jak również inny podmiot, który zgodnie z przepisami jest uprawniony do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Pozytywne rozpatrzenie wniosku przez sąd i zawieszenie egzekucji powoduje, iż egzekucja pozostaje w takim stanie, w jakim była w chwili wydania postanowienia o zabezpieczeniu. Jeżeli chodzi o środki, które komornik już pozyskał, lecz nie przekazał jeszcze wierzycielom, to nie mogą być one im wydane, jak również nie mogą być oddane z powrotem dłużnikowi. Pozostają zatem w dyspozycji komornika do czasu oddalenia wniosku – kiedy to zabezpieczenie upadnie z chwilą uprawomocnienia się postanowienia, a w wypadku ogłoszenia upadłości będą podlegały wydaniu syndykowi. Ze względu na to, iż postanowienie sądu w sprawie zawieszenia egzekucji jest postanowieniem co do sposobu zabezpieczenia, przysługuje na nie zażalenie.

Bez wątpienia celem ustawodawcy wprowadzającego ten sposób zabezpieczenia było przede wszystkim umożliwienie dłużnikowi zachowania takich warunków, które pozwolą w przyszłości na zawarcie układu. Zabezpieczenie poprzez zawieszenie egzekucji zmierza do ochronienia majątku dłużnika przed aktywnością niektórych wierzycieli i umożliwia zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika w stanie kompletnym – zdolnym do funkcjonowania. Niewątpliwie prowadzenie egzekucji z majątku dłużnika tuż przed ogłoszeniem upadłości, polegającej np. na sprzedaży maszyn, którymi dłużnik posługiwał się przy prowadzeniu działalności i do prowadzenia której są one niezbędne może uniemożliwić, a już na pewno utrudnić przyjęcie układu. Wynika to z faktu, iż realizacja większości układów polega na spłacie wierzycieli, co może być dokonane dzięki dalszemu prowadzeniu działalności i osiąganym z niej zyskom.

Najbardziej kłopotliwym i uniemożliwiającym „normalne” funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika jest zajęcie jego rachunku bankowego. Wynika to z faktu, iż dłużnik pragnący kontynuować działalność i chcący dokonywać spłat wierzycieli z bieżących zysków przedsiębiorstwa, w chwili blokady kont bankowych najczęściej traci na to szansę. Nie wszystkie transakcje da się wszak przeprowadzić gotówkowo czy barterowo. Z tego tez powodu ustawodawca w art. 39 zd. 2 PUiN wprowadził zupełnie wyjątkową, jedyną taką w przepisach postępowania egzekucyjnego, możliwość uchylenia przez sąd zajęcia rachunku dłużnika. W ten sposób dłużnik może odzyskać pełny dostęp do wszystkich środków, zarówno tych, które znajdowały się na rachunku w chwili zajęcia, jak również tych, które wpłynęły na rachunek później.

Procedura związana z zawieszeniem postępowania egzekucyjnego wygląda nieco inaczej po ogłoszeniu upadłości dłużnika. Tu zawieszenie postepowania egzekucyjnego następuje z mocy samego prawa. W tym przypadku nie zachodzi potrzeba wydawania przez sąd lub organ egzekucyjny jakiegokolwiek postanowienia o zawieszeniu egzekucji, a postępowania w tym trybie zawieszone, będą mogły być podjęte w przypadku prawomocnego uchylenia lub umorzenia postępowania upadłościowego. Zawieszenie postępowania oznacza, że organ egzekucyjny zobowiązany jest sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym bez możliwości dokonywania jakichkolwiek potrąceń przekazać do masy upadłości.

Z kolei w sytuacji, gdy w postępowaniu egzekucyjnym ustanowiono na zaspokojenie roszczeń hipotekę przymusową lub hipotekę morską, wówczas wierzyciele zostaną zaspokojeni zgodnie z prawem odrębności z przedmiotu, na którym ustanowiono to zabezpieczenie tj. będą traktowani jak wszyscy inni wierzyciele zabezpieczeniu rzeczowo na majątku dłużnika. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego w przypadku ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika uregulowane jest w art. 146 PUiN. W myśl tego przepisu, w przypadku ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu jeżeli dotyczy jakiejkolwiek wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości. Z kolei ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, zgodnie z art. 140 PUiN, powoduje, tak jak w przypadku możliwości zawieszenia postępowania egzekucyjnego jeszcze przed ogłoszeniem upadłości, zawieszenie postępowania egzekucyjnego jedynie o należności, które są z mocy prawa objęte układem.

Kończąc, należy podkreślić, iż zawieszenie postępowania egzekucyjnego czy uchylenie zajęcia rachunku bankowego jest jednorazową czynnością sądu, a co za tym idzie w przypadku, gdy po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości zostaną wszczęte kolejne postępowania egzekucyjne lub dokonane dalsze zajęcia rachunków bankowych, wówczas dłużnik powinien natychmiast składać kolejne wnioski o zabezpieczenie do sądu upadłościowego w celu uchronienia swego przedsiębiorstwa przed paraliżem.