Ogłoszenie upadłości a potrącenie wierzytelności

Przeczytaj także: Potrącenie wierzytelności wobec upadłego a umorzenie wierzytelności

W przypadku ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, potrącenie wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela jest dopuszczalne, jeżeli obie wierzytelności istniały w dniu ogłoszenia upadłości, chociażby termin wymagalności jednej z nich jeszcze nie nastąpił. Z powyższego wynika, iż potrąceniem może być objęta także wierzytelność niewymagalna, pod warunkiem, że druga wierzytelność spełni warunek wymagalności. Należy podkreślić, iż jedna wierzytelność z pewnością będzie wymagalna ze względu na fakt, że wierzytelność względem masy upadłości staje się wymagalna z chwilą ogłoszenia upadłości. Zatem o spełnienie tego warunku nie musimy się przejmować. Ponadto, aby zobowiązanie upadłego mogło zostać potrącone z zobowiązaniem wierzyciela, to ostatnie musi być zobowiązaniem pieniężnym. Wynika to z faktu, iż zobowiązania majątkowe niepieniężne upadłego przekształcają się z dniem ogłoszenia upadłości w zobowiązania pieniężne.

Pewne ograniczenia ustawodawca przewidział w stosunku do potrącania wierzytelności nabytych przez indos lub przelew. W przypadku upadłości z możliwością zawarcia układu, potrącanie wzajemnych wierzytelności nie jest dopuszczalne, jeżeli wierzyciel będąc dłużnikiem upadłego, stał się po ogłoszeniu upadłości jego wierzycielem przez nabycie wierzytelności w drodze przelewu lub indosu wierzytelności powstałej przed ogłoszeniem upadłości. Natomiast w przypadku upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, to ograniczenie możliwości potrącenia, oprócz sytuacji opisanej w zdaniu poprzednim, dodatkowo odnosi się do dłużnika, który nabył wierzytelność w drodze przelewu lub indosu w ciągu ostatniego roku przed dniem ogłoszenia upadłości, wiedząc przy tym o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości.

Zarówno w przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, jak i upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli wierzyciel stał się dłużnikiem upadłego po dniu ogłoszenia upadłości. Ograniczenie to ma na celu zapobieganie zaciąganiu zobowiązań względem masy upadłości w zamiarze ich potrącenia z zobowiązaniami upadłego.

W obu przypadkach ogłoszenia upadłości, możliwe jest potrącenie wzajemnych wierzytelności, jeżeli nabycie wierzytelności nastąpiło wskutek zapłaty długu, za który nabywca odpowiadał osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi. W przypadku upadłości z możliwością zawarcia układu musi zaistnieć przesłanka w postaci istnienia odpowiedzialności nabywcy za dług jeszcze przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Z kolei przy upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, nabywca w chwili przyjęcia odpowiedzialności za dług upadłego nie może wiedzieć o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości. Jednakże w tym ostatnim przypadku potrącenie jest zawsze dopuszczalne, gdy przyjęcie odpowiedzialności nastąpiło na rok przed dniem ogłoszenia upadłości.

Wierzyciel, który chce z tego uprawnienia skorzystać (jeżeli jednocześnie ma i wierzytelności i długi wobec upadłego) powinien złożyć oświadczenie nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności. W przeciwnym wypadku, gdy zaniecha dołączenia oświadczenia o potrąceniu do zgłoszenia wierzytelności, straci prawo do potrącenia zgłaszanych wierzytelności w ramach postępowania upadłościowego. Co więcej, będzie zobowiązany na żądanie syndyka zapłacić swój dług w całości nie wiedząc czy w postępowaniu upadłościowym odzyska swoje należności.