Społeczne prawa człowieka

Przeczytaj także: Banki a łamanie praw człowieka

Są to te z praw człowieka, które dotyczą pracy, ochrony socjalnej, zdrowia, życia rodzinnego, udziału w życiu kulturalnym i edukacji. W ich katalogu znajdują się:

• prawa pracownicze obejmujące zakaz pracy przymusowej, zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu, prawo do godziwych warunków pracy, godziwego wynagrodzenia oraz równego wynagrodzenia za pracę równej wartości, prawo do organizowania się, prawo do strajku;
• prawo do ochrony socjalnej oraz prawo do ochrony zdrowia oznaczające prawo do zabezpieczenia społecznego na wypadek choroby, starości, niezdolności do pracy, bezrobocia oraz prawo do pomocy społecznej;
• prawa rodziny obejmujące prawo rodziny do ochrony prawnej, społecznej i gospodarczej, prawo do ochrony macierzyństwa, prawo dzieci do ochrony przed wszelkimi formami eksploatacji;
• prawo do edukacji rozumiane jako prawo do bezpłatnej nauki na szczeblu podstawowym, dostęp do szkolnictwa na wyższym poziomie, prawo do uzyskania wsparcia socjalnego w celu ułatwienia dostępu do edukacji;
• prawa w dziedzinie kultury obejmujące prawo udziału w życiu kulturalnym i korzystania z postępu naukowego oraz ochronę praw autorskich.

Ochrona praw człowieka jest wartością międzynarodową. Tworzenie katalogu praw i systemu ich ochrony rozpoczęło się po I wojnie światowej z inspiracji Ligi Narodów. W jej pakcie założycielskim zapisano, że członkowie „dołożą wszelkich starań, aby ustanowić i utrzymywać słuszne i ludzkie warunki pracy dla mężczyzn, kobiet i dzieci zarówno na własnych terytoriach, jak i we wszystkich krajach, dokąd sięgają ich stosunki handlowe i przemysłowe oraz utworzyć i utrzymywać potrzebne w tym celu organizacje międzynarodowe”. Z tej delegacji powstała w 1919 r. Międzynarodowa Organizacja Pracy. MOP działa na rzecz zwiększania szans kobiet i mężczyzn na uzyskanie godnej pracy, podejmowanej dobrowolnie i wykonywanej w warunkach równości, bezpieczeństwa i godności, a także promowania praw pracowników, wspierania możliwości podjęcia godziwego zatrudnienia i wzmacniania ochrony socjalnej. Jej zadaniem jest również umacnianie dialogu w sprawach związanych z pracą przez tworzenie międzynarodowych standardów ochrony praw związanych z zatrudnieniem, warunkami życia i pracy oraz zabezpieczeniem społecznym. W tym celu państwa członkowskie MOP podpisują rozmaite konwencje, a sama organizacja wydaje zalecenia dotyczące najważniejszych kwestii.

Prawa społeczne w bardziej szczegółowy sposób zaczęto regulować po II wojnie światowej. Zapisy ich dotyczące znalazły się w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka przyjętej w 1948 r. W latach sześćdziesiątych stworzone zostały Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. W kolejnych latach drugiej połowy XX wieku przyjmowano liczne konwencje dotyczące konkretnych kwestii, np. eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet czy ochronie praw dziecka. Deklaracje praw powstają również na gruncie regionalnym, czego przykładem może być Europejska Karta Społeczna. Unia Europejska silnie angażuje się w kwestię ochrony praw społecznych. Jako państwo członkowskie, Polska została zobowiązana do dostosowania regulacji prawnych, np. Kodeksu pracy, do wymagań unijnej polityki społecznej.

Na własnym podwórku

Deklaracje, pakty i konwencje to jedno, ale kto właściwie zagwarantuje nam, Polakom, ochronę praw społecznych? Najogólniej mówiąc, odpowiedzialne jest za to państwo, jako sygnatariusz poszczególnych dokumentów oraz członek organizacji międzynarodowych. W związku z tym obowiązek działania na rzecz praw pracowniczych i innych praw społecznych ma sejm, senat, rząd z ministrem pracy i polityki społecznej i innymi ministrami oraz wszelkie inne organy. W system ochrony praw pracowniczych włączone są sądy, Państwowa Inspekcja Pracy oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna. Po wyczerpaniu tej drogi naruszenie swoich praw można zgłosić Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Jeżeli okaże się, że procedurami państwowymi nie udaje się dojść sprawiedliwości, pozostaje skarga do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

W tym wszystkim najważniejsza jest oczywiście znajomość swoich praw. Kampanie informacyjne dotyczące praw społecznych prowadzą instytucje państwowe i organizacje pozarządowe. Pracodawcy maja obowiązek zapoznać pracowników z przysługującymi im prawami i zapewnić odpowiednie szkolenia. Swoją rolę odrywają też oczywiście szkoły, kształcąc młodych obywateli w zakresie praw człowieka. Nasz kraj na tle międzynarodowym wypada całkiem nieźle w dziedzinie ochrony praw społecznych, ale informacja ze strony obywateli i ich współpraca zawsze pomoże coś udoskonalić.

Źródło: http://www.mpips.gov.pl/spoleczne-prawa-czlowieka/

Magdalena Kijowska