Członek zarządu spółki kapitałowej może żądać przywrócenia do pracy

Przeczytaj także: Odwołanie członka zarządu a przywrócenie do pracy

O ile w przypadku kontraktu menadżerskiego po odwołaniu członka zarządu spółki kapitałowej stosunkowo łatwo jest skutecznie rozwiązać ten kontrakt, o tyle w przypadku umowy o pracę należy liczyć się ze szczególną ochroną stosunku pracy, przejawiającą się w szczególności w możliwości odwołania się od wypowiedzenia umowy o pracę.

Zarówno sądy powszechne, jak i Sąd Najwyższy, stoją na stanowisku, że odwołanie przez uprawniony organ członka zarządu spółki kapitałowej, może być przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę. Mimo to zdarzają się sytuacje, w których odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę zostanie uwzględnione przez sąd pracy.

Taka sytuacja wystąpi, gdy oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę zostało złożone z naruszeniem przepisów prawa o rozwiązywaniu stosunków pracy, np.:

• w przypadku braku konsultacji z organizacją związkową reprezentującą pracownika,
• w przypadku złożenia oświadczenia w dniu usprawiedliwionej nieobecności pracownika.

Jak dotychczas sporną kwestią było to, czy sąd pracy uwzględniając odwołanie byłego członka zarządu może wyłącznie zasądzić na jego rzecz odszkodowanie, czy też może jednak orzec o przywróceniu go do pracy. Za pierwszym poglądem opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 17 sierpnia 2006 roku, sygn. akt III PK 53/06. Stanął on na stanowisku, że przepis art. 203 § 1 KSH (i odpowiednio art. 370 § 1 KSH) stwierdzający, że członek zarządu spółki może być odwołany w każdym czasie, jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów chroniących stosunek pracy i tym samym uniemożliwia uwzględnienie żądania o przywrócenie do pracy.

W innym jednak wyroku Sąd Najwyższy wskazał na możliwość przywrócenia do pracy byłego członka zarządu spółki, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy stanowiło nadużycie prawa przez dotychczasowego pracodawcę. W myśl wyroku z 2 grudnia 2010 roku, sygn. akt II PK 131/10, dojdzie do tego jeżeli stosunek pracy zostanie rozwiązany z osobą podlegającą szczególnej ochronie, np. w wyniku osiągnięcia wieku przedemerytalnego.

Rozbieżności pomiędzy oboma stanowiskami wyjaśnia uchwała z 16 maja 2012 roku podjęta przez Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów, sygn. akt III PZP 3/12. W myśl tego orzeczenia, pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę w związku z odwołaniem go ze stanowiska członka zarządu spółki kapitałowej, przy czym umowę tą rozwiązano z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu stosunków pracy, przysługuje alternatywnie żądanie odszkodowania lub przywrócenia do pracy. To do sądu rozpoznającego odwołanie będzie należała ocena, czy przywrócenie do pracy będzie zasadne, czy też należy wyłącznie zasądzić odszkodowanie. Jak podaje sąd, w szczególności zasądzenie odszkodowania będzie właściwym rozstrzygnięciem, jeśli po restytucji stosunku pracy pracownik nie będzie miał możliwości wykonywania swoich obowiązków jako członka zarządu.

Oznacza to z drugiej strony, że powództwo o przywrócenie do pracy powinno zostać uwzględnione w sytuacji, gdy poza pełnieniem funkcji w zarządzie spółki, pracownikowi zostały w oparciu o umowę o pracę powierzone również inne obowiązki, np. dyrektora handlowego czy finansowego. Jak wskazał Sąd Najwyższy, rozsądny pracodawca nawiązując stosunek pracy na czas nieokreślony z członkiem zarządu, która to funkcja w zarządzie co do zasady jest pełniona przez określony czas, musi liczyć się z wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z takiej umowy, skoro miał możliwość nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru lub umowy o pracę na czas wykonywania określonej pracy.