Prace na urządzeniach przesyłowych a brak zgody właściciela

Przeczytaj także: Służebność przesyłu - konserwacja urządzeń bez zgody właściciela

Procedurę wymuszenia niejako na właścicielu udostępnienia gruntu, na którym zamontowane zostały urządzenia przesyłowe (a także urządzenia do ich obsługi) Ustawodawca przewidział zasadniczo w treści art. 124 – 126 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r., nr 102, poz. 651 – tekst jednolity; dalej jako: „u.g.n.”). Istnieją jednak również procedury sądowe, umożliwiające relatywnie szybkie wejście w teren i dokonanie stosownych niezbędnych robót. Wybór między administracyjnoprawną a sądowoprawną drogą ograniczenia prawa własności Ustawodawca pozostawia zainteresowanemu podmiotowi, w zależności od potrzeb i spełnienia przesłanek konkretnych przepisów prawa.

I tak, zgodnie z art. 124 u.g.n. starosta może ograniczyć w drodze decyzji administracyjnej sposób korzystania właściciela z nieruchomości poprzez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Decyzja ta dotyczyć będzie więc nowych inwestycji, a ograniczenie nastąpi zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Taka decyzja może jednak zostać wydana jedynie wówczas, gdy wnioskodawca wykaże, że pomimo przeprowadzonych rokowań z właścicielem, nie udało się mu uzyskać jego zgody. Decyzji takiej natomiast może zostać nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Co więcej, jest ona również podstawą wpisu do księgi wieczystej. W przypadku jednak, gdy przeprowadzenie prac przez wnioskodawcę uniemożliwia właścicielowi dalsze prawidłowe korzystanie z nieruchomości w sposób dotychczasowy, może on żądać wykupu nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa. Przedsiębiorca dokonywujący prac na nieruchomości zobowiązany przywrócić nieruchomość do stanu poprzedniego, a jeśli to nie będzie możliwe – do wypłaty odszkodowania, zgodnie z art. 128 ust. 4 u.g.n.

W sytuacji, w której istnieje jedynie potrzeba przeprowadzenia na urządzeniach przesyłowych niezbędnych prac modernizacyjnych (ze względu na wystąpienie awarii), Ustawodawca przewidział w art. 124 b u.g.n. uproszczoną procedurę udzielania zezwolenia przedsiębiorcy na wstęp na daną nieruchomość. Przede wszystkim wyeliminowany został wymóg prowadzenia wcześniejszych rokowań z właścicielem. Decyzja o zobowiązaniu do udostępniania nieruchomości może być w tym wypadku także wydana w celu zapewnienia dojazdu umożliwiającego wykonanie czynności. Może być nią – obok właściciela – obciążony podmiot, któremu przysługują inne prawa rzeczowe do nieruchomości. Ponadto, obowiązek określony decyzją podlega egzekucji administracyjnej. W tym trybie jednak obowiązek udostępnienia nieruchomości może być ustanowiony na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy. Przedsiębiorca, podobnie jak w procedurze z art. 124 u.g.n., zobowiązany jest do przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego, a jeśli to nie będzie możliwe – do wypłaty odszkodowania. Właścicielowi nieruchomości przysługuje odszkodowanie, ustalone z Wnioskodawcą w ciągu 30 dni od dnia, w którym upłynął termin udostępnienia nieruchomości. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie, starosta wszczyna z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania.

Specjalny tryb ograniczenia prawa własności przewidziany został w art. 125 u.g.n., a skorzystać może z niego jedynie przedsiębiorca, który uzyskał koncesję na wykonywanie działalności z zakresu poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania kopalin objętych własnością górniczą. Ograniczenie następuje decyzją starosty, na czas nie dłuższy niż termin obowiązywania koncesji. Odszkodowanie z tytułu ograniczenia prawa własności wypłaca przedsiębiorca. Jeżeli ograniczenie ustanowione zostanie na okres dłuższy niż jeden rok lub jeżeli uniemożliwi ono właścicielowi nieruchomości korzystanie z niej w sposób dotychczasowy, właściciel może żądać aby przedsiębiorca nabył od niego tę nieruchomość. W sprawach spornych Ustawodawca ustalił kognicję sądów powszechnych.

Natomiast w sytuacji, w której potrzeba wejścia na teren uzasadniona jest wystąpieniem siły wyższej lub nagłej potrzeby zapobieżenia powstaniu znacznej szkody, starosta, na zasadzie art. 126 u.g.n. udzieli, w drodze decyzji, zezwolenia na czasowe zajęcie nieruchomości na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, licząc od dnia zajęcia nieruchomości. Z uwagi na niecierpiące zwłoki przyczyny, jakie leżą u podstaw wniosku złożonego w tym trybie, wydanie decyzji następuje niezwłocznie, nie później niż terminie 7 dni od dnia jego złożenia. Decyzji takiej z urzędu nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. W tym trybie, podobnie jak we wcześniejszych, wnioskodawca jest obowiązany doprowadzić nieruchomość do stanu poprzedniego. Za udostępnienie nieruchomości oraz szkody powstałe w wyniku zajęcia nieruchomości przysługuje właścicielowi odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między nim a wnioskodawcą. W przypadku braku uzgodnień w terminie 30 dni od dnia, w którym upłynął określony w decyzji termin udostępnienia nieruchomości – podobnie jak w art. 124 b u.g.n. – starosta, wszczyna z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania. W sytuacji, w której na skutek czasowego zajęcia nieruchomości właściciel nie będzie mógł korzystać z nieruchomości w sposób dotychczasowy lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, może on żądać, aby podmiot, który zajął nieruchomość, nabył od niego własność w drodze umowy.

W art. 126 ust. 5 u.g.n. Ustawodawca uregulował prawną możliwość wejścia w teren bez uzyskiwania zgody właściciela przez przedsiębiorcę – w sytuacji, w której nagła potrzeba zapobieżenia okolicznościom uniemożliwia złożenie wniosku o wydanie decyzji na czasowe zajęcie nieruchomości. Obowiązek udostępnienia nieruchomości podlega w tym wypadku egzekucji administracyjnej. Łatwo się domyśleć, że w tym trybie realizowane będą czynności, których niedokonanie zagrażać będzie bezpieczeństwu publicznemu, a także życiu i zdrowiu znajdujących się w pobliżu osób. Takie wejście w teren musi jednak zostać następczo zatwierdzone przez starostę. W terminie 3 dni od dnia zajęcia nieruchomości podmiot, który zajął nieruchomość, składa wniosek o wydanie decyzji zatwierdzającej zajęcie. Wydanie decyzji nastąpić powinno nie później niż po upływie 6 miesięcy od dnia zajęcia nieruchomości. Sama decyzja potwierdzająca zaistnienie przesłanek zajęcia nieruchomości wydana zostać powinna w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. Jednakże w przypadku niezłożenia wniosku w terminie, starosta w drodze decyzji orzeka o nałożeniu kary w wysokości 5.000,00 zł za każdy dzień zwłoki, licząc od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin do złożenia wniosku. Taka sama kara zostanie przez starostę nałożona, gdy zajęcie nieruchomości nastąpi w sytuacji niespełnienia przesłanek, o których mowa powyżej.