Niepełnosprawny pracownik: obowiązki i korzyści

Przeczytaj także: Zatrudnianie niepełnosprawnych po zmianach

Włączenie do personelu osoby niepełnosprawnej wiąże się z koniecznością dostosowania miejsca pracy do jej potrzeb, a także uwzględnienia przysługujących jej uprawnień dotyczących np. zmienionego wymiaru czasu pracy. Poniesione koszty rekompensowane są jednak przez dofinansowania i refundacje przyznawane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

---

Status prawny osoby niepełnosprawnej jako pracownika, prócz podstawowych w tym zakresie przepisów prawa pracy, reguluje również ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.). Obowiązuje ona w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 226, poz. 1475).

---

Czas pracy i odpoczynku

Przepisy stanowią, że czas pracy osoby z orzeczoną niepełnosprawnością, niezależnie od jej stopnia, wynosi maksymalnie 8 godzin na dobę (40 godzin tygodniowo). Pracownik o znacznym bądź umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może jednak skorzystać z przewidzianego ustawą skróconego czasu pracy. Oznacza to, że będzie on pracować maksymalnie 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo przy zachowaniu wynagrodzenia pełnego etatu. Aby uzyskać prawo do skróconej normy czasu pracy, pracownik musi przedstawić pracodawcy odpowiednie zaświadczenie, wydane przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne lub sprawującego nad nim opiekę.

Osoba niepełnosprawna ma także prawo do dodatkowej – prócz przewidzianej przepisami kodeksu pracy - przerwy w pracy, którą wykorzystać może na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Może ona trwać 15 minut i wliczana jest do czasu pracy.

Ustawa zawiera również normy zakazujące zatrudniania osób niepełnosprawnych w porze nocnej i godzinach nadliczbowych. Zakaz ten nie ma jednak zastosowania w przypadkach osób zatrudnionych przy pilnowaniu i ochronie mienia oraz gdy na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz wyrazi na to zgodę.

Osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Udzielany jest on na takich samych zasadach, jak zwykły urlop wypoczynkowy, a więc jest uzależniony od stażu pracy. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego ze stopni niepełnosprawności. Dodatkowe dni wolne nie przysługują jednak osobom, które są uprawnione do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub mają prawo do dodatkowego urlopu na podstawie odrębnych przepisów. Pracownik nabywa prawo do urlopu z tytułu niepełnosprawności, nawet jeżeli nie wykonywał pracy z powodu choroby i pobierał w tym czasie zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne.
Pracownikowi z orzeczoną znaczną lub umiarkowaną niepełnosprawnością przysługiwać może też zwolnienie z pracy w wymiarze do 21 dni roboczych w celu wykonania badań specjalistycznych czy zabiegów leczniczych lub usprawniających. Raz w roku może on ten czas wykorzystać na wyjazd na turnus rehabilitacyjny. Z prawa do zwolnienia może też skorzystać w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. Korzystając ze zwolnienia, pracownik zachowuje prawa do wynagrodzenia, które obliczane jest jako ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekraczać 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.