Rozwiązywanie konfliktów: mediacja i arbitraż

Przeczytaj także: Mediacja i arbitraż a konflikty w centrach handlowych

Arbitraż

W Polsce jak i w Austrii jako wzór do regulacji postępowania przed sądem polubownym służyła ustawa modelowa UNCITRAL o międzynarodowym arbitrażu handlowym z roku 1985, która miała wpływ na regulację postępowania polubownego w ponad 30 krajach. Postępowanie polubowne w przeciwieństwie do mediacyjnego, nie różni się znacznie w tych krajach.

Przez arbitraż rozumiane jest polubowne rozstrzyganie sporów pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi w sprawach cywilnych przez osoby (arbitrów) i stosownie do zasad (proceduralnych, jak i materialnych), na wybór których strony mają bezpośredni lub pośredni wpływ.

Podstawą wszczęcia arbitrażu jest przy tym zawsze umowa stron zwana „zapisem na sąd polubowny”. Taki zapis czy też klauzula arbitrażowa może mieć formę postanowienia zawartego w umowie dotyczącej danego stosunku prawnego lub formę umowy o poddanie pod rozstrzygnięcie sądu polubownego sporu już istniejącego - tzw. kompromis. Zapis można dokonać także w toku procesu sądowego zawierając ugodę na mocy której rozstrzygnięcie sporu zostaje poddane arbitrażowi.

Poddanie sporu arbitrażowi ma jednakże doniosłe skutki prawne, a mianowicie strony przyznają sądowi polubownemu kompetencje do rozstrzygania sporu objętego umową wykluczając przy tym sądownictwo państwowe. To istotna różnica w stosunku do mediacji, która jest mniej rygorystyczna i w każdym czasie zakłada możliwość powrotu przed oblicze sądu.

Formułując klauzulę arbitrażową lub zapis na sąd polubowny należy niezwykle uważać, aby znalazły się w takiej klauzuli wszystkie istotne elementy uniemożliwiające ewentualne podważenie takiego zapisu w przyszłości. Strony mogą dowolnie wybrać sąd arbitrażowy, język arbitrażu i samych arbitrów.

Orzeczenie sądu arbitrażowego jest ostateczne. Takie rozwiązanie jest podyktowane faktem, iż skoro strony mają wpływ na ukształtowanie składu orzekającego sądu arbitrażowego, to procedura taka jest wystarczającym zabezpieczeniem interesów stron, które z góry godzą się wykonać orzeczenie arbitrażowe wydane przez arbitrów, do których mają zaufanie. Po przebyciu odpowiedniej procedury (polegającej na uzyskaniu klauzuli wykonalności orzeczenia arbitrażowego) orzeczenie arbitrażowe traktowane jest tak, jak wyrok sądu państwowego lub ugoda zawarta przed sądem państwowym, a tym samym może być egzekwowane przez komornika.