Czym są konsultacje społeczne?

Przeczytaj także: Prace nad umową społeczną

Dialog ze społeczeństwem

Konsultacje społeczne wiążą się z pojęciem dialogu społecznego. Jest to forma debaty o ważnych interesach społecznych. Niektóre duże grupy ludzi w tej samej dziedzinie przejawiają inne lub wręcz sprzeczne ze sobą interesy. Przykładem takich kategorii osób są na przykład pracodawcy i pracownicy, rządzący i rządzeni, producenci i konsumenci. Owych grup nie traktujemy jednak jako wrogów, lecz jako partnerów społecznych, których status jest równy. Ich interesy są tak samo ważne, chociaż patrzą z innych perspektyw. Różniące ich sprawy są artykułowane właśnie na forum dialogu społecznego. Celem tego procesu jest zniwelowanie różnic za pomocą wzajemnych ustępstw i wypracowanie wspólnego sposobu rozwiązania omawianego problemu.

Na szczeblu państwowym do prowadzenia dialogu społecznego zobowiązuje władze Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Artykuł 20 mówi, że społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej, dlatego przed dokonaniem regulacji prawnej kwestii, które są najważniejsze z punktu widzenia obywateli, rząd oraz samorząd terytorialny są zobowiązane do zasięgnięcia opinii zainteresowanych stron. Na tym właśnie polegają konsultacje społeczne.

Dialog społeczny rozgrywa się pomiędzy partnerami, którymi są: organy samorządu terytorialnego, organy samorządu zawodowego, związki zawodowe, organizacje pracodawców oraz inne organizacje społeczne i przedstawicielstwa środowisk zawodowych i twórczych. Oficjalnym państwowym organizatorem dialogu jest Trójstronna Komisja ds. Społeczno-Gospodarczych. Poza nią funkcjonuje 12 Trójstronnych Zespołów Branżowych, a na szczeblu wojewódzkim – wojewódzkie komisje dialogu społecznego. Trójstronność polega na tym, że pomiędzy dwiema stronami prezentującymi swoje interesy występują przedstawiciele władz państwowych lub samorządowych. W zależności od celu spotkania pełnią oni rolę mediatora między stronami lub też występują w charakterze inicjatora pewnych pomysłów, wysłuchującego opinii i postulatów tych grup, których zmiany dotyczą. Dialog społeczny może odbywać się zarówno w sposób zinstytucjonalizowany, za pomocą oficjalnych, powołanych do tego celu instytucji, jak i pozainstytucjonalny – przez zawieranie układów zbiorowych pracy oraz konsultacje pomiędzy różnymi partnerami społecznymi, także z udziałem organizacji pozarządowych. Formami przeprowadzania dialogu społecznego są: negocjacje, konsultacje, opiniowanie, informowanie.

Polityku, zasięgnij opinii!

Konsultacje społeczne są zatem narzędziem przeprowadzania trójstronnego dialogu społecznego. W ich trakcie przedstawiciele władz przedstawiają obywatelom swoje plany dotyczące przygotowanych aktów prawnych, inwestycji lub innych przedsięwzięć, które będą miały wpływ na życie obywateli. Konsultacje od negocjacji różni to, że nie muszą prowadzić do zawarcia porozumienia. Konsultacje społeczne odbywają się na szczeblu centralnym i na szczeblach lokalnych.