Odwołanie prokurenta w spółce z o.o.

Przeczytaj także: Prokurent - jakie ma uprawnienia?

Pytanie: Artykuł 208 § 7 ksh stanowi, że odwołać prokurę może każdy członek zarządu. Czy jest to bezwzględne prawo? Czy przy odwołaniu prokury trzeba podać powody odwołania? Czy inny członek zarządu może zaprotestować? Czy prokurent może odwołać się od tej decyzji? Jakie są możliwości zablokowania odwołania prokury? W spółce jest 2 wspólników, z których jeden jest prezesem, a drugi członkiem zarządu. Reprezentacja jest wieloosobowa, czyli wymagany jest podpis członka zarządu i prokurenta lub prezesa i członka zarządu. Czy odwołać prokurę może tylko jeden członek zarządu?

Odpowiedź: Prokura jest uregulowana w Księdze pierwszej Tytule IV Dziale VI Rozdziale III Kodeksu cywilnego. Jest to pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 109¹ § 1 kc).

Z powyższego wynika, że prokury udziela osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (art. 43¹ kc). W przedstawionym przypadku przedsiębiorcą jest spółka z o.o., posiadająca osobowość prawną.

Zakres umocowania prokurenta

Warto pamiętać, że prokurent może działać jednoosobowo w zakresie czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Wynika to z art. 205 § 3 ksh, zgodnie z którym art. 205 § 1 ksh, pozwalający na wprowadzenie zasady reprezentacji łącznej, nie ogranicza praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze, tj. z przepisów Kodeksu cywilnego. W związku z powyższym nie jest konieczne współdziałanie prokurenta z innym członkiem zarządu, nawet jeżeli w przypadku zarządu wieloosobowego ustanowiono reprezentację łączną.

Odwołanie prokury

Prokura może być w każdym czasie odwołana (art. 109⁷ § 1 kc). Prawo to dotyczy w przypadku spółki z o.o. każdego członka zarządu samodzielnie, art. 208 § 7 ksh stanowi bowiem, że „Odwołać prokurę może każdy członek zarządu”. Jak wskazuje Andrzej Kidyba w komentarzu do tego przepisu, możliwe jest jednak wprowadzenie zasad odmiennych i przyznanie, że do odwołania prokury wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu. Zapis taki musi się jednak znaleźć w umowie spółki. Jeżeli umowa spółki milczy, zastosowanie znajduje art. 208 § 7 ksh, a prokurę może odwołać pojedynczo którykolwiek z członków zarządu spółki.

---

Zarówno ksh, jak i kc nie wymagają, aby odwołanie było umotywowane jakimikolwiek powodami, nie trzeba więc przy odwołaniu podawać jego przyczyn. Nie ma także możliwości złożenia protestu przez innego członka zarządu, który to protest wywoływałby jakiekolwiek skutki prawne, w szczególności cofnięcie odwołania prokury. Prawo nie przyznaje także prawa do złożenia jakiegokolwiek środka zaskarżenia w odniesieniu do aktu odwołania prokurenta; prawa tego nie ma w szczególności sam prokurent, jak i którykolwiek z pozostałych członków zarządu. Nie ma wreszcie możliwości jakiegokolwiek innego zablokowania odwołania prokury.

---

Tak określone zasady odwołania prokurenta zostały ustanowione nieprzypadkowo i mają na celu zabezpieczenie spółki przed działaniami nieuczciwego prokurenta. Dzięki takiej konstrukcji możliwe jest natychmiastowe pozbawienie go umocowania do zawierania w imieniu spółki niekorzystnych umów, zbywania mienia na niekorzystnych zasadach itp. Dla możliwości odwołania prokurenta samodzielnie przez jednego z członków zarządu nie stoi na przeszkodzie fakt ustanowienia w spółce reprezentacji łącznej, art. 208 § 7 ksh stanowi bowiem lex specialis w stosunku do przepisu art. 205 § 1 ksh.

Odpowiedzialność członka zarządu za odwołanie prokurenta

Trudno także sobie wyobrazić pociągnięcie członka zarządu do odpowiedzialności za nieuzasadnione odwołanie prokurenta na podstawie art. 293 § 1 ksh. Zgodnie z tym przepisem członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy.

Jeżeli tylko odwołanie prokurenta było zgodne pod względem formalnym z przytoczonymi regulacjami kc i ksh oraz postanowieniami umowy spółki (o ile odnoszą się one w ogóle do kwestii prokury), to nie można raczej czynić członkowi zarządu zarzutu z tytułu naruszenia tego przepisu. Jak zauważa Paweł Błaszczyk (Odpowiedzialność odszkodowawcza menedżerów spółek a przekroczenie tzw. dopuszczalnego ryzyka gospodarczego. Teza nr 3, Przegląd Prawa Handlowego 2009.11.37) „Dyskusyjne jest [...], czy przesłanki te, tj. bezprawność i winę, spełnia samo przekroczenie tzw. dopuszczalnego ryzyka gospodarczego. Jeżeli bowiem przyjąć, że podjęcie nadmiernego ryzyka jest zachowaniem bezprawnym w rozumieniu art. 293 i art. 483 ksh, to w praktyce obrotu prawnego następstwa wielu niekorzystnych dla spółek decyzji gospodarczych mogłyby podlegać obowiązkowi odszkodowawczemu”.

Podstawa prawna:

• Kodeks cywilny,
• Kodeks spółek handlowych.

Portal SpolkaZoo.pl - serwis dla członków zarządów spółek z o.o. Praktyczne porady z zakresu prawa handlowego i zarządzania spółką, przydatne wzory dokumentów, informacje o zmianach w prawie.