Uprawnienia kupującego z tytułu niezgodności towaru z umową

Przeczytaj także: Odpowiedzialność sprzedawcy za niezgodność towaru z umową

Naprawa albo wymiana

Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy, chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów.

Nieodpłatność naprawy i wymiany oznacza, że sprzedawca ma również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia (np. opłaty za przesyłkę, transport), robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. Sprzedawca powinien więc pokryć wszelkie koszty związane z doprowadzeniem towaru do stanu zgodnego z umową. Ma zatem obowiązek zwrotu kupującemu kosztów poniesionych przez kupującego (ma on prawo do żądania ich zwrotu od sprzedawcy) i obowiązek poniesienia kosztów związanych z naprawą czy wymianą (np. kosztów ponownego wysłania).

W razie dostarczenia kupującemu nowego towaru zamiast egzemplarza niezgodnego z umową sprzedawca nie może żądać od kupującego dopłaty stosownej sumy z uwagi na zaistniały wzrost cen. Niedopuszczalne są wszelkie klauzule umowne nakładające na kupującego obowiązek poniesienia jakichkolwiek opłat związanych z realizacją roszczenia o doprowadzenie towaru do stanu zgodnego z umową.

Sprzedawca w swoim interesie powinien dokładnie określić procedurę reklamacyjną, w tym to, w jaki sposób towar zostanie odebrany od nabywcy i kto ten towar zdemontuje i odbierze, czy też naprawi rzecz na miejscu (sprzedawca może bowiem dokonywać naprawy osobiście albo korzystając z usług zakładu serwisowego), albo w jaki sposób nabywca – bez nadmiernych utrudnień – powinien przetransportować towar do sprzedawcy. W braku oznaczenia w umowie miejsca naprawy lub wymiany towaru, miejsce to będzie określone przez miejsce zamieszkania czy siedziby sprzedawcy w chwili powstania jego zobowiązania.

Żądania naprawy bądź wymiany towaru stanowią podstawowe uprawnienia kupującego z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Możliwość zaś domagania się przez niego obniżenia ceny czy skorzystania z prawa odstąpienia od umowy ma charakter wyjątku i zależy od spełnienia wielu warunków (głównie niezależnych od kupującego). Ustawa o sprzedaży konsumenckiej przewiduje więc swoistą gradację uprawnień kupującego i sekwencyjność ich realizacji. Wpierw konsument może żądać usunięcia niezgodności towaru z umową, która pozostaje nienaruszona, a dopiero gdy z określonych przyczyn to się nie uda – w następnej kolejności może domagać się zmiany treści umowy albo jej zniweczenia (o czym będzie mowa w kolejnym podrozdziale).

Wybór między żądaniem naprawienia towaru a jego wymianą należy do nabywcy (sprzedający jest nim związany). Zmiana sposobu rozpatrzenia reklamacji (np. naprawa zamiast wymiany) jest możliwa tylko za zgodą kupującego.

Przykład:
Konsument zgłosił w salonie samochodowym reklamację zakupionego tam nowego samochodu marki X, twierdząc, że ten ma niesprawne hamulce. Zażądał przy tym wymiany na nowy. W takim przypadku salon samochodowy nie może samowolnie naprawić mu samochodu i zawiadomić go, że może odebrać naprawiony towar. Takie załatwienie reklamacji, wbrew żądaniu konsumenta, daje mu prawo odmowy przyjęcia naprawy (klient może nie przyjąć takiej naprawy i wyznaczyć na piśmie dodatkowy termin, aby sklep wymienił towar na nowy). Jednocześnie milczenie salonu w kwestii wymiany samochodu na nowy zostanie potraktowane jako uznanie żądania nabywcy za uzasadnione.

W konkretnych przypadkach dany towar może jednak okazać się niezastępowalny, a więc nie będzie można domagać się jego wymiany na nowy, albo też nie da się go naprawić, wówczas konsumentowi pozostaje ewentualnie tylko możliwość żądania wymiany. Sprzedawca może bowiem odmówić wymiany, jeśli jest ona niemożliwa lub wymaga nadmiernych kosztów (np. jeśli nabywca zużył zakupiony towar, po czym okazało się, że towar ten nie nadaje się do umówionego użytku, albo gdy nałożono embargo na kraj, z którego sprowadzano dany towar, bądź wycofano go z obrotu lub zaprzestano produkcji rzeczy tego rodzaju; pełny skład Izby Cywilnej i Administracji Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 30 grudnia 1988 r., sygn. akt III CZP 48/88, wyraził jednak pogląd, iż nie zwalnia sprzedawcy z obowiązku wymiany rzeczy niemożliwość świadczenia z tego powodu, że zaprzestano produkcji lub importu określonych towarów; w takim przypadku sprzedawca może zwolnić się z obowiązku przez zaproponowanie zamiany rzeczy na inną, podobną, bądź nawet rzecz o innej wartości). To samo dotyczy naprawy, gdy np. rzecz uległa zniszczeniu albo nie ma w danym miejscu osób posiadających niezbędne kwalifikacje.

Nadmierność kosztów naprawy może wynikać m.in. z koniecznością sprowadzenia drogich urządzeń czy daleko zamieszkałych specjalistów bądź potrzebą przewozu towaru do odległego miejsca naprawy. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość towaru zgodnego z umową (czyli wartość, jaką miałyby towar, gdyby nie występował brak zgodności z umową) oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia. Sprzedawca może więc zwolnić się od spełnienia żądania naprawy albo wymiany zgłoszonego przez nabywcę jedynie w przewidzianych wyżej okolicznościach, jeśli wykaże, że naprawa bądź wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów.

Uprawnienia kupującego z tytułu niezgodności towaru z przechodzą na jego następców prawnych przypadku następstwa generalnego, np. w wyniku dziedziczenia. W razie zaś sukcesji syngularnej, np. zbycia towaru, uprawnienie do żądania naprawienia towaru, jego wymiany bądź obniżenia ceny nie przechodzą automatycznie, kupujący może jednak te uprawnienia przelać (w drodze cesji wierzytelności) na nabywcę.