Prawo upadłościowe i naprawcze: zakaz prowadzenia działalności

Przeczytaj także: Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

Zakaz sprawowania funkcji członka organów osoby prawnej lub prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek jest sankcją, która może spotkać osobę, dopuszczającą się niezgodnych z prawem działań mających na celu uniemożliwienie wszczęcia albo utrudnianie przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Zakaz ten może zostać orzeczony wobec przedsiębiorcy, członka zarządu osoby prawnej, prokurenta spółki handlowej lub osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą.

Osoba w stosunku do której został orzeczony zakaz zostaje praktycznie wyłączona z życia gospodarczego, co przejawia się w tym, iż nie może ona w okresie trwania zakazu prowadzić działalności zarobkowej na własny rachunek, pełnić funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta (członka zarządu) lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji, stowarzyszeniu. Przesłanki orzekania zakazu występują w sytuacji gdy osoba z własnej winy dopuści się następujących działań:

• będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy (dotyczy głównie członków zarządu i prokurentów) nie złoży w terminie 2 tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości, albo
• po ogłoszeniu upadłości:
• nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, do czego to była zobowiązana z mocy ustawy, albo
• ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
• jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonywała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu lub sędziego komisarza, albo w inny sposób utrudniała postępowanie.

Dodatkowo sąd może orzec zakaz wobec dłużnika, który jest osoba fizyczną, jeżeli uzna, że jego niewypłacalność jest następstwem celowego działania lub rażącego niedbalstwa (art. 374 pr. up. i n.).

Wyznaczając czas trwania zakazu sąd bierze pod uwagę stopień winy oraz skutki podejmowanych działań, w szczególności obniżenie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego (I CSK 460/06 z dn. 21 marca 2007 r.) W przypadku wielości osób, którym zarzucono winę w rozumieniu art. 373 ust. 1 pr. up. i n. możność pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia określonych funkcji podlega rozważeniu wobec każdej z tych osób w sposób zindywidualizowany. W razie wątpliwości w tym zakresie wnioskodawca lub osoba, której orzeczenie zakazu ma dotyczyć może wnioskować o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, pomocnego np. przy określeniu obniżenia wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa wywołanej zachowaniem tej osoby.

Postępowanie w przedmiocie zakazu prowadzenia działalności jest wszczynane na wniosek, który może (zgodnie z art. 374 pr. upadł. napr.) skierować do sądu: wierzyciel, syndyk, nadzorca sadowy i zarządca, a także Prezesi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Komisji Papierów Wartościowych. Wniosek taki powinien wskazywać co najmniej jedną z przyczyn orzekania zakazu, określoną w art. 372 pr. upadł. i napr. oraz wskazywać okres na jaki zakaz, zdaniem wnioskującego, powinien być orzeczony (w ramach limitu ustawowego od 3-10 lat). Jeżeli wnioskodawca żąda orzeczenia zakazu na okres maksymalny (tj. 10 lat) wskazane byłoby również wykazanie stopnia winy przedsiębiorcy, które przyjmie postać rażącego niedbalstwa lub winy umyślnej, oraz okoliczności obrazujących obniżenie się wartości przedsiębiorstwa, poprzez jego niezgodne z prawem działania, czy wykazania szkody wyrządzonej przez to działanie wierzycielom. Jeśli wniosek dotyczy np. członków zarządu wieloosobowego, należy złożyć osobny wniosek w stosunku do każdego z nich.

Sąd orzeka w składzie jednego sędziego, stosując przepisy o postępowaniu nieprocesowym - nie wydaje wyroku, a postanowienie, które może być zaskarżone apelacją. W sytuacji złożenia kilku wniosków wobec członków zarządu wieloosobowego, sąd może połączyć wszczęte odrębnie sprawy w jednym postępowaniu, stosując tzw. instytucję połączenia spraw (art. 219 k.p.c.), co może przyśpieszyć i ułatwić rozpoznanie sprawy. Orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wywiera swój skutek dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie.