Utwór pracowniczy a prawa autorskie

Przeczytaj także: Nabycie praw autorskich do utworu pracowniczego

Podstawowe uregulowanie powyższej kwestii zawiera art. 12 Prawa autorskiego. Zgodnie z tym przepisem, pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania przez niego obowiązków ze stosunku pracy, jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej. Powyższy przepis dotyczy tylko osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy, nie odnosi się zaś w ogóle do osób wykonujących zadania na podstawie umów cywilnoprawnych (np. tzw. umowa zlecenia lub umowa o dzieło), pomimo że również takie osoby niekiedy potocznie nazywa się pracownikami. Jeśli umowa o pracę nie reguluje odrębnie kwestii praw autorskich do utworów powstających w ramach świadczenia pracy, ma zastosowanie zasada, zgodnie z którą prawa majątkowe do takich utworów przysługują pracodawcy. Prawa te przysługują pracodawcy w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron umowy.

Warto przy tym dodać, że zgodnie z powyższą zasadą, pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu z chwilą przyjęcia utworu. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, pracownik może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu. Pismo pracownika będzie miało taki skutek, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu, prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy. Pracownik i pracodawca mogą przy tym określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.
Wyjątek od powyższej zasady dotyczącej nabywania praw autorskich przez pracodawcę przewiduje art. 14 ust. 1 Prawa autorskiego. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku utworu naukowego stworzonego przez pracownika zatrudnionego w instytucji naukowej, instytucji tej przysługuje jedynie pierwszeństwo opublikowania takiego utworu, za wynagrodzeniem dla pracownika.

Warto także zwrócić uwagę na regulację art. 74 ust. 3 Prawa autorskiego, dotyczącą programów komputerowych. Przepis ten jest z kolei jeszcze korzystniejszy dla pracodawcy, niż zasada wynikająca z art. 12 ust. 1 Prawa autorskiego. W przypadku programów komputerowych, jeśli umowa nie stanowi inaczej, prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy (nawet bez potrzeby odrębnego przyjęcia utworu). Przepis art. 74 ust. 3 Prawa autorskiego, inaczej niż art. 12 ust. 1 Prawa autorskiego, nie wskazuje także ograniczenia praw autorskich pracodawcy ze względu na cel umowy o pracę i zgodny zamiar stron.

Podsumowując, zasadniczo autorskie prawa majątkowe do utworu pracowniczego nabywa z chwilą przyjęcia utworu pracodawca (w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron). Wyjątki od tej zasady dotyczą utworów naukowych oraz programów komputerowych. Strony umowy o pracę mogą przy tym uregulować kwestie praw autorskich do utworów powstających w ramach wykonywania obowiązków pracowniczych odmiennie od modelowych zasad wynikających z przepisów.