Zmowy cenowe a dozwolone porozumienia przedsiębiorców

Przeczytaj także: Zmowa cenowa w ujęciu praktycznym

Dlaczego zmowy zagrażają konkurencji?

Przejawem niedozwolonych działań są zmowy cenowe, uzgadnianie warunków ofert w ramach przetargów, ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub zbytu, postępu technicznego i inwestycji oraz podział rynków. Tego rodzaju praktyki są uznawane za najpoważniejsze naruszenia konkurencji.

Naśladownictwo cenowe nie jest zabronione

Przedsiębiorcy często mylą zmowę cenową z naśladownictwem, nie mając świadomości tego, że to drugie zachowanie jest dozwolone i często stanowi element polityki handlowej firmy. Polega ono na dostosowywaniu podejmowanych działań — np. poziomu cen — do zachowań konkurentów działających na rynku. Nie jest zatem zabronione obserwowanie przez jednego przedsiębiorcę cen jego konkurentów i dostosowywanie do nich własnej oferty sprzedażowej. Z punktu widzenia konsumenta takie praktyki mogą być korzystne, np. w sytuacji, gdy wskutek spadku cen u konkurencji inna firma również obniży swoje.

Kartel — najpoważniejsze naruszenie

Kartele, czyli niedozwolone porozumienia zawierane między przedsiębiorcami działającymi na tym samym szczeblu obrotu np. dwoma producentami (tzw. porozumienie horyzontalne), są najpoważniejszymi naruszeniami prawa antymonopolowego. W praktyce bowiem dochodzi do rezygnacji z rywalizacji tam, gdzie korzyści z konkurencji mogą być najbardziej odczuwalne przez konsumentów.

Niedozwolone są także zmowy, w ramach których wspólnych ustaleń dokonują przedsiębiorcy działający na różnych szczeblach obrotu. Przykładem takiej praktyki jest porozumienie producenta z dystrybutorami jego produktów (jest to tzw. porozumienie wertykalne).

Czy każde porozumienie narusza prawo?

Podstawowa zasada prawa antymonopolowego brzmi, że zakazane są porozumienia przedsiębiorców, które zagrażają rynkowej konkurencji. Istnieją jednak nieliczne wyjątki. Inaczej mówiąc, pomimo antykonkurencyjnego charakteru, pewne porozumienia przedsiębiorców są dozwolone.

Porozumienia bagatelne

Pierwszy wyjątek od generalnego zakazu stanowią tzw. porozumienia bagatelne. Prawo antymonopolowe uznaje za dozwolone porozumienia konkurentów np. dwóch producentów, których łączny udział w rynku nie przekracza 5 proc. W przypadku przedsiębiorców działających na różnych szczeblach obrotu np. producent i dystrybutor, udział któregokolwiek z nich nie może przekroczyć 10 proc. rynku. Bagatelność porozumień polega na tym, że z uwagi niskie udziały rynkowe uczestnicy zmów nie dysponują potencjałem, który pozwalałby im ograniczyć dostęp do rynku lub umożliwiał wyeliminowanie z niego innych przedsiębiorców. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do porozumień należących do tzw. hardcore restrictions. Nie podlegają zatem wyłączeniu: wspólne uzgadnianie cen, ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub zbytu, podział rynków a także zmowy przetargowe. Praktyki te mają zawsze negatywne skutki dla konkurencji niezależnie od rynkowych udziałów przedsiębiorców, którzy się ich dopuścili.

Wyłączenia grupowe

Inne wyjątki dotyczą tzw. wyłączeń grupowych, których zasady regulują rozporządzenia Rady Ministrów. Obejmują one niektóre rodzaje porozumień wertykalnych, specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych, dotyczących transferu technologii a także działalności ubezpieczeniowej. W rozporządzeniach określone są szczegółowe przesłanki, po których spełnieniu porozumienia przedsiębiorców nie podlegają pod zakaz określony przez prawo antymonopolowe. Dokumenty dostępne są także stronie internetowej UOKiK.

Podsumowując, antykonkurencyjne porozumienia są zakazane przez prawo antymonopolowe, z pewnymi — choć nielicznymi wyjątkami.

Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel, Prezes