Kara umowna okiem SN

Przeczytaj także: Kary umowne - warto stosować

Zgodnie z art. 484 § 2 Kodeksu Cywilnego jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana – tzn. miarkowanie kary. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, w związku z czym strony nie mogą w umowie wyłączyć jego stosowania. Do miarkowania kary może dojść tylko na żądanie dłużnika, nigdy zaś z urzędu (wyrok SN z dnia 15 września 1999 r., III CKN 337/98, LEX nr 527125; wyrok SN z dnia 18 czerwca 2003 r., II CKN 240/01, LEX nr 121708).

Należy przychylić się do stanowiska J. Jastrzębskiego, który twierdzi, iż „przy miarkowaniu nie powinna być uwzględniana majątkowa sytuacja dłużnika czy nieznaczny stopień jego winy, choć w wyjątkowych wypadkach okoliczności te mogą uzasadniać zastosowanie konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego” (J. Jastrzębski, Glosa do uchwały SN z dnia 6 listopada 2003 r..., poz. 115). Należy zwrócić również uwagę, iż kara umowna nie może prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia uprawnionego (wyrok SA w Katowicach z dnia 17 grudnia 2008 r., V ACa 483/08, LEX nr 491137).

Możliwa jest również sytuacja, w której to przedsiębiorąca przyczynił się do obowiązku zapłaty przez kontrahenta kary umownej. W takim przypadku zgodnie z art. 362 Kodeksu cywilnego jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

W kwestii obniżenia kary umownej, należy zwrócić uwagę na słuszny pogląd J. Jastrzębskiego wyrażony w glosie do wyroku SN z dnia 8 lipca 2004 r. (IV CK 522/03, PS 2007, nr 4, s. 131), w którym twierdzi, iż możliwy jest zbieg podstaw redukcji kary umownej przewidzianych w art. 362 i art. 484 § 2 k.c., prowadzący do ich kumulatywnego stosowania przez Sąd.

Instytucja kary umownej jest tak naprawdę bardzo skomplikowaną instytucją. Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie występuje wiele sprzecznych ze sobą poglądów. Oceniając słuszność i prawidłowość danej klauzuli kary umownej, należy odnieść się każdorazowo do konkretnej umowy i stanu faktycznego. W związku z powyższym zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne powinny korzystać z profesjonalnej pomocy prawnej. Jak wynika z ankietowego badania przeprowadzonego w 2011 roku przez firmę Tax Care S.A, tylko 28% małych przedsiębiorstw korzysta z profesjonalnej pomocy prawnej, a aż 80% ankietowanych byłoby zainteresowanych profesjonalną pomocą prawną w opiniowaniu umów i kontraktów handlowych.

Marcin Zadrożny Aplikant adwokacki