Jakie są uprawnienia związków zawodowych?

Przeczytaj także: Uprawnienia związków zawodowych a dane o ich liczebności

Definicja i status związków

Według przepisów ustawy związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Do obowiązków związku zawodowego należy reprezentowanie pracowników i innych osób, obrona ich godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych (zbiorowych i indywidualnych) na forum krajowym i międzynarodowym. Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami. Przysługuje ono również osobom wykonującym pracę nakładczą oraz emerytom i rencistom, a nawet osobom bezrobotnym na warunkach określonych w statutach poszczególnych związków zawodowych.

Wyrazem wolności w przystępowaniu do związków zawodowych jest artykuł 3 ustawy mówiący o tym, że nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej. W szczególności nie może to być warunkiem nawiązania stosunku pracy i pozostawania w zatrudnieniu oraz awansowania pracownika. Ogólnopolskie związki zawodowe mają swoje struktury krajowe, których komórkami mogą być zakładowe organizacje związkowe. U jednego pracodawcy może działać więcej niż jedna organizacja związkowa. Także pracownik niezrzeszony ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących pracowników będących członkami związku, jeżeli organizacja związkowa, do której się zwróci, wyrazi zgodę na obronę jego praw. W zakładach pracy, w których nie działają związki zawodowe, pracownicy mogą wyznaczyć swoich przedstawicieli do reprezentowania ich interesów w kontaktach z pracodawcą.
Szczegółowe uprawnienia

Reprezentatywne związki zawodowe mają prawo do udziału we współtworzeniu prawa. Chodzi tu o ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe lub ogólnokrajowy związek zawodowy reprezentatywny dla pracowników większości zakładów pracy. Ich udział we współtworzeniu prawa polega na:

• opiniowaniu założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych oraz założeń projektu budżetu państwa i projektu ustawy budżetowej;
• opiniowaniu dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej w zakresie zadań objętych zadaniami związków zawodowych;
• występowaniu z wnioskami o wydanie lub zmianę ustawy albo innego aktu prawnego w zakresie spraw objętych zadaniami związku zawodowego.