Uznanie długu: główny księgowy potwierdza saldo

Przeczytaj także: Solidarna odpowiedzialność dłużników

Ponadto przyjmuje się dość powszechnie, że zatrudnienie określonej osoby w charakterze głównego księgowego jest równoznaczne z udzieleniem jej pełnomocnictwa do składania tego typu oświadczeń do potwierdzenia salda. Rodzi to oczywiście negatywne skutki dla dłużnika, który będzie obarczony również prawidłowym doborem personelu. Zdaniem Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 23 października 2001r. w sprawie o sygn. akt I CKN 323/99, „nieracjonalne i godzące w płynność obrotu byłoby wprowadzenie wymogu działania w powyższym zakresie przez osoby powołane do reprezentacji przedsiębiorcy jako osób prawnych, szczególnie wówczas gdy przedsiębiorca prowadziłby działalność o znacznych rozmiarach, która wymaga wystawiania setek faktur i wezwań do zapłaty”.

Warty zaznaczenia jest również pogląd opierający skuteczność oświadczenia wiedzy na dobrowolności i dostatecznym rozeznaniu. Podpis głównego księgowego na potwierdzeniu salda jest tożsamy z uznaniem długu, pod warunkiem udowodnienia, że w chwili składania swojego podpisu wiedział on o prawdziwym stanie stosunków prawnych łączących obie strony (D. Kulgawczuk, Niewłaściwe uznanie długu i jego skutki procesowe, Monitor Prawniczy 6/2008). Również Edward Gniewek w swoim komentarzu do Kodeksu cywilnego wskazuje, że „uznanie niewłaściwe roszczenia można kwalifikować tylko zachowanie zobowiązanego lub osób, których działania można przypisać zobowiązanemu zwłaszcza osób pełniących funkcję organu, pełnomocników, przedstawicieli ustawowych oraz pracowników zatrudnionych na stanowiskach, z którymi wiąże się kompetencja do składania oświadczeń wiedzy o zobowiązaniach danego podmiotu” (Kodeks cywilny. Komentarz. red. prof. dr hab. Edward Gniewek, 2010, C.H.Beck, Wydanie 4).

Podsumowanie:
Mimo spornego charakteru prawnego uznania niewłaściwego długu, stanowi ono dla uczestników obrotu gospodarczego bardzo istotne zagadnienie. De lege ferenda należałoby określić jego naturę prawną oraz przesłanki skuteczności. Wierzyciel i dłużnik powinni być w pełni świadomi jakie zachowanie przerywa bieg przedawnienia. Przyjęcie, że uznanie niewłaściwe jest oświadczeniem woli, jednostronną czynnością prawną czy w końcu oświadczeniem wiedzy do którego stosuje się w drodze analogii przepisy o oświadczeniu woli, niesie za sobą obowiązek złożenia podpisu pod potwierdzeniem salda przez osobę upoważnioną do reprezentacji dłużnika - osoby prawnej. Natomiast opowiedzenie się za, co jak co, kontrowersyjnym poglądem o skuteczności samego oświadczenia wiedzy przerywającego przedawnienie dopuszcza możliwość potwierdzenia salda przez głównego księgowego nie wykazującego się stosownym pełnomocnictwem. Obecne rozbieżności orzecznictwa prowadzą do stanu niepewności oraz zachwiania zasady równości obywateli wobec prawa. Dłużnik nie wie jakie działanie spowoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia. Z kolei wierzyciel w obecnej sytuacji nie ma pewności czy bieg terminu przedawnienia uległ przerwaniu czy powinien jak najszybciej wytoczyć powództwo.

W ostateczności, ostatnią deską ratunku dla wierzyciela w razie odrzucenia przez sąd koncepcji potwierdzenia salda przez głównego księgowego jako uznania niewłaściwego będzie pogląd wyrażony nie tylko w doktrynie ale i w orzecznictwie. Mianowicie sąd może wyjątkowo nie uwzględnić upływu przedawnienia dochodzonego roszczenia w sytuacji gdy podniesienie zarzutu przedawnienia stanowi nadużycie zasad: współżycia społecznego czy jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa z art. 5 Kodeks cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego z 26 listopada 2004 roku, w sprawie o sygn. akt ICK 279/04). Sąd Najwyższy przyznaje, że instytucja potwierdzenia salda przez głównego księgowego może być okolicznością przerywającą bieg terminu przedawnienia i to bez wymagań dotyczących osoby podpisującej potwierdzenie salda w kontekście reprezentacji dłużnika.