Odmowa wykonania pracy - kiedy możliwa?

Przeczytaj także: Kondycja psychofizyczna a odmowa wykonania pracy

Pracownik nie musi się narażać

Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy mają na celu zapewnienie takich warunków wykonywania pracy, w których zdrowie i życie pracownika oraz innych, postronnych osób, nie będzie zagrożone. Obowiązek przestrzegania tych przepisów ciąży głównie na pracodawcy, który powinien tak organizować pracę, aby zapewnić swoim pracownikom bezpieczeństwo i dobre warunki jej wykonywania. W praktyce jednak naruszenia przepisów bhp występują często, a ich skala i "ciężar gatunkowy" są bardzo różne. Czasami uchybienia w dziedzinie bhp są tak poważne, że usprawiedliwiają złamanie jednego z podstawowych obowiązków pracownika, jakim jest wykonywanie umówionej pracy. Uprawnienie do powstrzymania się od jej świadczenia przewiduje art. 210 § 1 K.p., na mocy którego pracownik może odmówić dalszego wykonywania pracy, jeżeli:

• warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika,
• wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

Warunkiem skorzystania przez pracownika z uprawnienia, jakie daje mu art. 210 § 1 K.p., jest niezwłoczne zawiadomienie przełożonego o fakcie powstrzymania się od pracy. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy ze względu na nieodpowiednie warunki bhp nie usuwa niebezpieczeństwa, pracownik może oddalić się z miejsca zagrożenia, również zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, jednak tylko pod warunkiem, że niebezpieczeństwo jest rzeczywiste, a pracownik zawiadomił o nim przełożonego. Pracodawca oceniając prawo do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy powinien mieć jednak na uwadze, że pracownik nie ma obowiązku oceniać stanu zagrożenia według wiedzy specjalistycznej dotyczącej danego zagrożenia, takiej wiedzy bowiem najczęściej nie posiada. Powstrzymanie się przez niego od świadczenia pracy jest usprawiedliwione nawet wówczas, gdy dokonując oceny pozostawał w usprawiedliwionym błędzie.

Należy podkreślić, że pracownik ma nie tylko prawo, ale wręcz obowiązek powstrzymania się od pracy, jeżeli ma świadomość, że jej wykonywanie w warunkach odbiegających od przepisów i zasad bhp stwarza zagrożenie dla niego lub innych osób oraz narusza wspomniane przepisy i zasady. Oprócz wykonywania pracy, jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest bowiem przestrzeganie wymogów bhp. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 1998 r. (sygn. akt I PKN 405/97): "Powstrzymanie się od wykonywania pracy zagrażającej zdrowiu pracownika (art. 210 KP) może w konkretnych okolicznościach sprawy stanowić przedmiot pracowniczego obowiązku dbałości o dobro pracodawcy (art. 100 § 2 pkt 4 KP)".