Kontrola pracownika: wariograf

Przeczytaj także: Biometryczna kontrola pracownika

Badanie to budzi już od kilku lat kontrowersje, zarówno w środowisku pracowników, jak i pracodawców. Jak obrazuje wykres poniżej, pracodawca jest skłonny użyć wariografu w zależności od liczby zatrudnionych przez siebie pracowników. Jest to spowodowane prawdopodobnie faktem, że duże przedsiębiorstwa przywiązują o wiele większą uwagę do wizerunku i chcą wyeliminować szybko, samodzielnie, zachowania patologiczne w zakładzie pracy. Poza tym badania takie nie są tanie- koszt to średnio ponad 600 zł od osoby.

Badanie wariografem, zwane badaniem poligrafem nie wykrywa kłamstw, tylko mierzy stan emocji kontrolowanego. "Badania pokazują, że kiedy kłamiemy, poziom pobudzenia emocjonalnego i fizjologicznego wzrasta. Te niewyczuwalne przez nas samych subtelne zmiany fizjologiczne są monitorowane przez poligraf. Kłamiąc, w niezauważalny dla samych siebie sposób pocimy się, dlatego podstawowym wskaźnikiem dla poligrafu jest intensywność pocenia się. Urządzenie kontroluje również szereg innych reakcji fizjologicznych takich jak tętno, częstość oddechu lub ciśnienie" – wyjaśnia obrazowo psycholog dr T. Witkowski ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej Wydziału Zamiejscowego we Wrocławiu, który zajmuje się psychologią kłamstwa.

Podczas badania rejestruje się przebieg co najmniej trzech procesów fizjologicznych, skorelowanych ze zmianami aktywności organizmu - pracy serca, oddychania i reakcji skórno-galwanicznej, które są zapisywane w postaci krzywych. Osoba, która uczestniczyła w jakimś zdarzeniu, zapamiętuje je. W ten sposób pozostaje w jej pamięci ślad o wydarzeniu, jego okolicznościach, szczegółach etc. Ślad pamięciowy w pewnych okolicznościach wywołuje emocje, przez co staje się śladem emocjonalnym. Samo badanie nie stwierdza czy ktoś kłamie czy nie. Dopiero specjalista taki jak psycholog bądź psychiatra oceniając wynik badania może stwierdzić, czy badany kłamie czy ma związek z danym zdarzeniem. Badanie polega najczęściej na zadawaniu pytań, na które badany odpowiada tylko "tak" lub "nie" (może polegać także tylko na zadawaniu pytań, bez odpowiedzi). Podejrzanemu zadawane są trzy rodzaje pytań: obojętne, kontrolne i krytyczne.

Badanie wariografem jako element kontroli podczas świadczenia pracy przez podmiot zatrudniony może występować tylko w wyjątkowych sytuacjach. Słusznym uzasadnieniem zastosowania takiego badania wydaje się sytuacja, w której jedynym sposobem obrony niewinnego pracownika np.: oskarżonego o kradzież mienia pracodawcy będzie właśnie poddanie się badaniu wykrywaczem kłamstw. Oczywiście pracownik musi wyrazić zgodę na przeprowadzenie takiego badania, nie może to być w żadnym wypadku polecenie pracodawcy. Przełożony nie może wyciągać żadnych negatywnych konsekwencji z faktu, że pracownik odmówił badania. Mimo że badanie takie odbywa się za zgodą osoby zatrudnionej, pracodawca żądając zgody stawia tak naprawdę pracownika w sytuacji przymusowej.