Zabezpieczenie wierzytelności: żądanie obniżenia sumy hipoteki

Przeczytaj także: Gwarancja bankowa jako instrument zabezpieczenia interesów wierzycieli

W przypadku powództwa opartego na art. 64 Kodeksu cywilnego, brak akceptacji sądu dla wysokości wnioskowanej przez powoda kwoty zabezpieczenia, jak już wskazano, z dużą dozą prawdopodobieństwa skutkowałby oddaleniem powództwa w całości, podczas gdy ta sama sytuacja, mająca miejsce w toku procesu o ukształtowanie prawa, prowadziłaby do oddalenia powództwa jedynie w części, tj. w zakresie różnicy pomiędzy wartością wskazaną przez dłużnika hipotecznego, a tą, jaką sąd uznał za właściwą wartość zabezpieczenia.

Ponieważ uprawnienie do domagania się zmniejszenia sumy hipoteki ma charakter majątkowy (o charakterze żądania decyduje bowiem cel, jaki ma ono osiągnąć, a w przypadku żądania redukcji nadzabezpieczenia cel ten jest wątpienia majątkowy), w pozwie powód obowiązany jest wskazać wartość przedmiotu sporu oraz wnieść stosowną opłatę sądową. Za wartość przedmiotu sporu w takim przypadku przyjmować się powinno – jak się wydaje – różnicę pomiędzy dotychczasową wartością hipoteki, a tą, jakiej ustalenia domaga się powód i od tej wartości powinna też zostać wyliczona opłata w wysokości 5% wskazanej kwoty. Wartość ta, połączona z określeniem wydziału sądu (cywilny albo gospodarczy w zależności od statusu stron postępowania), wyznaczy również rzeczową właściwość tego sądu (sąd rejonowy albo sąd okręgowy).

Skutki wyroku uwzględniającego powództwo

Niezależnie od tego, czy sąd uwzględni powództwo oparte na art. 68 § 2 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece w całości czy też w części, wyrok taki będzie miał charakter konstytutywny i – po jego uprawomocnieniu – stanie się podstawą wpisu nowej wartości zabezpieczenia w księdze wieczystej (art. 31 § 2 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

Jednocześnie wydaje się, że w konsekwencji ukształtowania przez sąd nowej sumy hipoteki, dotychczasowa hipoteka w zakresie przewyższającym dotychczasową wartość zabezpieczenia wygaśnie, tworząc, zgodnie z nowymi przepisami Ustawy o księgach wieczystych i hipotece, tzw. „opróżnione miejsce hipoteczne” (art. 1011 i n. Ustawy o księgach wieczystych i hipotece), którym dłużnik hipoteczny będzie mógł swobodnie rozporządzać.