Prawo prasowe: nieopublikowanie sprostowania lub odpowiedzi

Przeczytaj także: Polskie prawo prasowe: sprostowania i odpowiedzi

Inicjatorem przedmiotowego postępowania przed TK był Rzecznik Praw Obywatelskich, który wskazał, że przepisy zawarte w Prawie prasowym nie definiują pojęcia „sprostowania” i „odpowiedzi”, a także nie precyzują okoliczności, w których redaktor naczelny odmawia ich opublikowania. Pomimo tego, Prawo prasowe przewiduje sankcję karną za odmowę opublikowania odpowiedzi lub sprostowania bądź też opublikowanie sprostowania lub odpowiedzi wbrew warunkom określonym w Prawie prasowym.

Zaskarżone przepisy Prawa prasowego dotyczą obowiązków redaktora naczelnego w przypadku nadesłania do redakcji sprostowania lub odpowiedzi wraz z wnioskiem o ich opublikowanie. Art. 31 Prawa prasowego wskazuje, że na wniosek zainteresowanej osoby fizycznej, prawnej lub innej jednostki organizacyjnej redaktor naczelny redakcji właściwego dziennika lub czasopisma jest obowiązany opublikować bezpłatnie: 1) rzeczowe i odnoszące się do faktów sprostowanie wiadomości nieprawdziwej lub nieścisłej, 2) rzeczową odpowiedź na stwierdzenie zagrażające dobrom osobistym. Art. 46 ust. 1 Prawa prasowego nakłada zaś na redaktora naczelnego sankcję karną w postaci kary grzywny albo kary ograniczenia wolności za uchylenie się od opublikowania sprostowania, odpowiedzi lub opublikowania ich wbrew warunkom określonym w Prawie prasowym.

Jednakże brak jest jednoznacznego określenia przesłanek formalnych i materialnych, które pozwalałyby na stwierdzenie, czy nadesłana do redakcji wypowiedź jest jedną z tych dwóch form – sprostowaniem lub odpowiedzią. Należy przy tym wskazać, że art. 33 Prawa prasowego określa sytuacje, w których redaktor naczelny jest zwolniony z obowiązku publikacji pisma niespełniającego wymogów sprostowania lub odpowiedzi, jednak również w tym artykule brak jest jasnych kryteriów, pozwalających na zakwalifikowanie nadesłanego pisma do ww. form.
Ze względu na powyższe okoliczności, TK w wyroku wskazał, że w świetle obowiązujących przepisów prawnych powstaje sytuacja, w której redaktor naczelny, jako adresat sankcji karnej z art. 46 Prawa prasowego, jednocześnie ocenia czy nadesłane do redakcji pismo jest sprostowaniem bądź odpowiedzią. Dodatkowo, brak precyzji w przepisach wskazujących elementy istotne, pozwalające dostatecznie odróżnić sprostowanie lub odpowiedź od innych nadesłanych pism oraz brak dokładnego określenia sytuacji, w której redaktor naczelny może odmówić ich publikacji, powodują, że staje się on sędzią we własnej sprawie.

W konsekwencji, TK orzekł, że art. 46 ust. 1, art. 31 oraz art. 33 ust. 1 Prawa prasowego są niezgodne z art. 42 ust. 1 Konstytucji, który nawiązuje do jednej z podstawowych zasad prawa karnego, mianowicie do zasady określoności. Zasada określoności przepisów prawa karnego ma za zadanie ochronę jednostek przed nadużyciami ze strony organów władzy państwowej oraz jest bezpośrednio związana z zasadą państwa prawnego, wyrażoną w art. 2 Konstytucji. Zasady te formułują postulat konkretyzacji norm prawnych - przepisy przewidujące sankcje za określone zachowanie obywateli powinny w sposób kompletny i precyzyjny określać zachowania karalne.

Wydając wyrok w tej sprawie, TK odroczył utratę mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów o 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku, co powoduje, że utracą one moc obowiązującą w dniu 14 czerwca 2012 r.

Podsumowując, konsekwencją wskazanego wyroku TK będzie utrata z dniem 14 czerwca 2012 r. mocy obowiązującej art. 46 ust. 1, art. 31, oraz art. 33 ust. 1 Prawa prasowego w dotychczasowym brzmieniu. Wyrok nałożył tym samym na ustawodawcę obowiązek zmiany przepisów Prawa prasowego, a nowa regulacja powinna odpowiadać zasadzie określoności przepisów prawa karnego m.in. poprzez posługiwanie się jasnymi i precyzyjnymi pojęciami. Należy przy tym zaznaczyć, że do dnia 12 czerwca 2012 r. nie została opublikowana nowelizacja przepisów Prawa prasowego, która uzupełniłaby lukę prawną, jaka powstanie po utracie mocy obowiązującej powyższych przepisów. Brak ww. przepisów utrudni zaś karanie osób, które wbrew obowiązkowi wynikającemu z Prawa prasowego uchylają się od opublikowania sprostowania lub odpowiedzi, o których mowa w art. 31 Prawa prasowego albo publikują takie sprostowanie lub odpowiedź wbrew warunkom określonym w Prawie prasowym.