Odrębne postępowanie gospodarcze zniesione

Przeczytaj także: Postępowanie gospodarcze zakończone w pół roku - realne ułatwienie dla przedsiębiorców?

Odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych zostało wprowadzone do ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) w 1989 r. Po zlikwidowaniu Państwowego Arbitrażu Gospodarczego rozpoznanie spraw gospodarczych zostało przekazane sądom powszechnym (rejonowym i okręgowym), w których zostały utworzone odrębne wydziały gospodarcze (powszechnie zwane sądami gospodarczymi). Sprawy gospodarcze to, co do zasady, sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Wprowadzając do polskiego postępowania cywilnego odrębne postępowanie gospodarcze, ustawodawca przyjął założenie, że przedsiębiorcy to podmioty profesjonalnie uczestniczące w obrocie i dlatego o wiele bardziej restrykcyjnie uregulował zasady postępowania gospodarczego. Przejawem tego była m. in. prekluzja dowodowa, czyli obowiązek zgłoszenia już w pierwszym piśmie procesowym wszystkich twierdzeń oraz dowodów na ich poparcie pod rygorem utraty prawa późniejszego powoływania się na nie (chyba że ich powołanie w tym piśmie nie było możliwe albo potrzeba ich powołania powstała później).

Ponadto, pozwany był zobowiązany do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym od dnia otrzymania pozwu (poza sprawami, w których sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym). Przekroczenie tego terminu oprócz, co do zasady, utraty możliwości zgłaszania twierdzeń i dowodów w toku postępowania, mogło skutkować wydaniem przez sąd wyroku zaocznego. Dodatkowo, w postępowaniu w sprawach gospodarczych nie było dopuszczalne powództwo wzajemne, zaś zarzut potrącenia dotyczył wyłącznie wierzytelności udowodnionych dokumentami. W toku postępowania nie można było dokonywać żadnych zmian podmiotowych (np. dopozywać innych osób), jak i co do zasady przedmiotowych (tj. zwiększać i zmniejszać wysokości dochodzonych należności). Sąd mógł, bez przeprowadzania rozprawy, wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym, jeśli pozwany uznał powództwo albo sąd stwierdził, że z całości zebranego materiału wynika, że jej przeprowadzenie nie jest konieczne. Ponadto, sprawy gospodarcze należały do właściwości sądów okręgowych, gdy wartość przedmiotu sporu przewyższała 100.000 zł, zaś skarga kasacyjna była dopuszczalna jedynie w sprawach, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia przekraczała 75.000 zł.
Tak rygorystyczne uregulowanie odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych sprawiało przedsiębiorcom wiele trudności. Po wejściu w życie nowelizacji, do spraw gospodarczych będą miały zastosowanie przepisy o zwykłym postępowaniu cywilnym. Pozwany nie musi już obligatoryjnie wnosić odpowiedzi na pozew. Zrezygnowano także z wyższej granicy kwotowej dla ustalenia właściwości sądu oraz dopuszczalności skargi kasacyjnej dla spraw gospodarczych. Oznacza to, że sprawy gospodarcze będą rozstrzygane przez sąd okręgowy w I instancji, gdy wartość przedmiotu sporu przewyższy 75.000 zł, zaś skarga kasacyjna będzie dopuszczalna, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia przekroczy 50.000 zł.

Podsumowując, zniesienie odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych jest pozytywne z uwagi na to, że w końcu zauważono, że profesjonalizmu w dziedzinie, którą zajmuje się strona postępowania (przedsiębiorca) nie należy przenosić w sferę postępowania cywilnego, gdyż w tym ostatnim przypadku chodzi o profesjonalizm w zakresie wiedzy prawniczej i jej praktycznego stosowania. Nieuzasadnione było założenie ustawodawcy, że przedsiębiorcy jako profesjonaliści w danej dziedzinie działalności gospodarczej, posiadają fachową wiedzę prawniczą. Nałożenie na nich bardzo rygorystycznych reguł postępowania powodowało, że przegrywali sprawy np. tylko z powodu spóźnienia się z wnioskiem dowodowym.