Jakie są prawa pacjenta?

Przeczytaj także: Prawa pacjenta

Kwestie praw pacjenta reguluje między innymi ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 z. późn. zm., dalej „Ustawa”).

Zgodnie z Ustawą, pacjent ma przede wszystkim prawo do świadczeń zdrowotnych, udzielanych z zachowaniem odpowiednich standardów. Diagnozowanie i leczenie powinno odbywać się m. in. zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, z dochowaniem należytej staranności i z uwzględnieniem stosownych wymogów fachowych i sanitarnych. W uzasadnionych przypadkach, pacjent może żądać, aby lekarz udzielający mu pomocy skonsultował się z innym lekarzem lub nawet zwołał konsylium.

Lekarze respektując prawo pacjenta do informacji, powinni informować go o stanie zdrowia i przebiegu leczenia. Jednakże, chory może także wyrazić wolę, aby informacje takie nie były mu przekazywane.

Z uwagi natomiast na prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych lekarz nie powinien przekazywać wiadomości o pacjencie osobom trzecim bez zgody pacjenta, przy czym obowiązek zachowania tych informacji w tajemnicy zasadniczo trwa także po śmierci pacjenta.

Z powyższymi prawami wiąże się również prawo pacjenta do dokumentacji medycznej, z której może on czerpać wiedzę o swoim stanie zdrowia. Trzeba podkreślić, że dostęp do dokumentacji medycznej mają także przedstawiciele ustawowi chorego oraz osoby przez niego upoważnione.

Ponieważ opinie lub orzeczenia lekarskie mogą niekiedy wpływać na uprawnienia i obowiązki osoby, której taka opinia lub orzeczenie dotyczy, Ustawa przewiduje prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza. Sprzeciw taki zgłasza się Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta i jest on rozpatrywany w szczególnym trybie, przewidzianym Ustawą.

Bardzo istotnym prawem jest prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych. Przepisy chronią autonomię pacjentów również odnośnie decyzji co do poddania się lub odmowy poddania się leczeniu, dlatego też udzielenie świadczenia zdrowotnego wymaga z reguły zgody pacjenta.

Szczególnie wrażliwej sfery dóbr dotyczą ściśle związane ze sobą prawa pacjenta do poszanowania jego intymności i godności, życia prywatnego i rodzinnego, a także do opieki duszpasterskiej. Przykładowo, celem zapewnienia poszanowania intymności i godności, przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych powinien być obecny tylko niezbędny personel. W związku zaś z koniecznością poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, pacjenci mają prawo do osobistego, telefonicznego lub listowego kontaktu z innymi osobami, a także do dodatkowo odpłatnej, tzw. dodatkowej opieki pielęgnacyjnej. Bardzo istotnej sfery życia człowieka, jaką jest duchowość, dotyczy prawo do opieki duszpasterskiej, przy czym w przypadku pogorszenia stanu zdrowia lub zagrożenia życia, podmiot leczniczy wykonujący stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (np. szpital) jest zobowiązany umożliwić choremu kontakt z duchownym jego wyznania.

Nieco odmienny charakter od wyżej opisanych praw ma prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Prawo to nie dotyczy tak wrażliwych sfer jak wyżej opisane, jest ono jednak istotne, ponieważ pacjenci trafiają często do placówek medycznych niespodziewanie (np. jako ofiary wypadków), co stwarza konieczność zapewnienia pieczy nad wartościowymi rzeczami, jakie pacjenci mają wówczas przy sobie.

W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Dodatkowo, w razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności sąd może, na żądanie wskazanych w Ustawie osób bliskich zmarłego, zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez te osoby cel społeczny.

Podsumowując, Ustawa wymienia szereg praw pacjenta, dotyczących istotnych sfer związanych z korzystaniem ze świadczeń zdrowotnych oraz przewiduje sankcje za ich nieprzestrzeganie. Dla pełniejszego zabezpieczenia tych praw został również powołany Rzecznik Praw Pacjenta, którego zadaniem jest ochrona praw pacjenta określonych w Ustawie i innych przepisach.