Bezpieczne transakcje gospodarcze

Przeczytaj także: Zabezpieczenie wierzytelności - gwarancja bankowa

Do drugiej grupy instytucji prawnych, które służą zabezpieczeniu wykonania zobowiązań, których ustanowienie wymaga jednak poniesienia czasami znacznych kosztów należy zaliczyć między innymi:

1. dobrowolne poddanie się przez kontrahenta egzekucji (zapłaty określonej kwoty lub wydania określonej rzeczy) na podstawie aktu notarialnego sporządzonego na podstawie art. 777 ust. 1 kodeksu postępowania cywilnego;
2. ustanowienie przez kontrahenta lub osobę trzecią, tytułem zabezpieczenia zobowiązań kontrahenta, hipoteki na nieruchomości lub spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu;
3. uzyskanie od kontrahenta gwarancji bankowej dotyczącej zapłaty określonej kwoty;
4. wystawienie przez bank lub inną instytucję finansową gwarancji dobrego wykonania kontraktu przez kontrahenta;
5. zabezpieczenie zapłaty ceny za eksportowany towar w formie akredytywy;
6. ubezpieczenie kontraktu w instytucji ubezpieczeniowej oferującej usługi w zakresie ubezpieczenia transakcji handlowych.

Generalnie należy powiedzieć, iż koszty związane z ustanowieniem któregokolwiek z powyższych zabezpieczeń będą niekiedy o wiele wyższe niż np. koszty związane z wręczeniem weksla, dokonaniem przelewu wierzytelności, czy też przewłaszczeniem na zabezpieczenie. Nie znaczy to jednak, że wyższe koszty ustanowienia zabezpieczenia nie przekładają się bezpośrednio na skuteczność takiego zabezpieczenia. Można bowiem zaryzykować twierdzenie, że im wyższe koszty ustanowienia określonego zabezpieczenia tym jego wartość jest większa. Widać to zwłaszcza w przypadku takich form zabezpieczeń jak gwarancja bankowa, czy też ubezpieczenie kontraktu gdy gwarantem wykonania zobowiązania przez kontrahenta jest poważna instytucja finansowa. Przykładowo przyjęcie przez przedsiębiorcę od swego kontrahenta weksla własnego in blanco umożliwi mu szybsze uzyskanie prawomocnego nakazu zapłaty i wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Nie zagwarantuje mu jednak, iż egzekucja z majątku dłużnika będzie skuteczna i że jego roszczenia zostaną w całości zaspokojone.

Co innego jeśli zabezpieczaniem zapłaty ceny za dostarczone towary lub świadczone usługi będzie gwarancja bankowa. Koszt jej ustanowienia będzie rzecz jasna niewspółmierny z kosztami ponoszonymi przez kontrahenta w przypadku udzielania zabezpieczenia wekslowego. Z drugiej jednak strony wartość takiego zabezpieczania też jest większa. W przypadku bowiem gwarancji bankowej, a gwarancji bankowej bezwarunkowej i płatnej na pierwsze pisemne żądanie w szczególności, ryzyko ewentualnego niewykonania zobowiązania przez kontrahenta przejmuje w całości bank wystawiający gwarancję. Jest rzeczą oczywistą, że tego typu zabezpieczenie ze względu na wysokie koszty związane z jego ustanowieniem nie jest częstym zjawiskiem w bieżącej działalności gospodarczej małych czy średnich firm. Wyjątkiem mogą tu być jedynie gwarancje bankowe wystawiane na zlecenie przedsiębiorców w związku z zabezpieczeniem należności celno-podatkowych. Dlatego też zabezpieczenia transakcji w postaci gwarancji bankowych, gwarancji dobrego wykonania kontraktu, akredytyw, czy ubezpieczeń kontraktów wykorzystywane są z reguły przy dużych transakcjach.

Reasumując należy podkreślić, iż działania przedsiębiorców zmierzających do zmniejszenia ryzyka finansowego związanego z transakcją powinni być ukierunkowane na odpowiednią dywersyfikacje poszczególnych zabezpieczeń. Istotne jest bowiem, aby podejmować działania adekwatne do skali potencjalnego ryzyka. Inne bowiem środki powinny być podjęte w stosunku do kontrahenta, z którym utrzymywane są stałe relacje gospodarcze, a inne w odniesieniu do podmiotu, który nie jest znany lub z którym transakcje mają charakter incydentalny. Niezależnie jednak od rodzaju transakcji ważne jest to aby działania zmierzające do minimalizacji ryzyka finansowego podejmowany były jeszcze przed zawarciem transakcji (na etapie ofertowym lub w trakcie negocjacji), a nie dopiero po zawarciu umowy. Niebagatelne znaczenie ma również monitorowanie kontrahenta pod kątem jego sytuacji finansowej w trakcie obowiązywania umowy zwłaszcza, gdy mamy do czynienia z umowami długoterminowymi.