Skuteczne zabezpieczenie wierzytelności

Przeczytaj także: Zastaw a zastaw rejestrowy

Bardzo często dzisiaj zdarza się, że nasz kontrahent może mieć wielu wierzycieli, wobec których ma liczne zobowiązania. Przedsiębiorca co do zasady zawsze musi odprowadzić składki na ZUS oraz rozliczyć się z urzędem skarbowym z podatku od towarów i usług oraz z podatku dochodowego. Do tego jeśli jest to przedsiębiorca zatrudniający pracowników, to ma zobowiązania wobec pracowników. W końcu każdy przedsiębiorca posiada całą resztę zobowiązań względem swoich kontrahentów. Jak w tak dużej liczbie wierzycieli kontrahenta zatroszczyć się należycie o bezpieczeństwo własnych pieniędzy?

Skuteczne formy zabezpieczeń

Z punktu widzenia wierzyciela, najlepszymi zabezpieczeniami są zabezpieczenia rzeczowe. Do zabezpieczeń rzeczowych zaliczają się przede wszystkim: hipoteka, zastaw, zastaw rejestrowy. Są również inne zabezpieczenia rzeczowe, ale niekoniecznie muszą one okazać się skuteczne. Wymienione trzy formy zabezpieczeń rzeczowych są najskuteczniejsze dla wierzyciela, który chce zabezpieczyć umowę z dłużnikiem.

Dlaczego najskuteczniejsze? Po pierwsze dlatego, że zabezpieczenia rzeczowe są skuteczne erga omnes, czyli wobec wszystkich. Chodzi tu o to, że w razie przeniesienia rzeczy obciążonej zabezpieczeniem rzeczowym, wierzyciel może zaspokoić się z tej rzeczy niezależnie od tego, kto jest jej aktualnym właścicielem. Po drugie, wierzyciel korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia swojej należności przed innymi wierzycielami.

Walor zabezpieczenia rzeczowego

Konieczne jest zobrazowanie korzyści płynących z powyższych zabezpieczeń rzeczowych na przykładzie.

Przykład:
Powiedzmy, że przedsiębiorca A pożyczył przedsiębiorcy B 100.000,00 zł. Umowa pożyczki została zabezpieczona hipoteką na nieruchomości przedsiębiorcy B. W między czasie przedsiębiorca B zawarł umowę pożyczki z przedsiębiorcą C, od którego pożyczył kwotę 50.000,00 zł, którą zabezpieczył poręczeniem przez przedsiębiorcę D.

Gdy przyszedł termin oddania przez przedsiębiorcę B pożyczki przedsiębiorcy C, okazało się, że przedsiębiorca B nie ma żadnego majątku, z którego mógłby zaspokoić przedsiębiorcę C. Przedsiębiorca C wystąpił wobec przedsiębiorcy D, który poręczył pożyczkę przedsiębiorcy B, ale okazało się, że również przedsiębiorca D zbankrutował i nie ma z czego spełnić swego zobowiązania.

W tym samym czasie o zwrot pożyczki do przedsiębiorcy B wystąpił przedsiębiorca A. Wprawdzie zwrot pożyczki od przedsiębiorcy B w gotówce okazał się niemożliwy, bo przedsiębiorca B nie miał żadnych środków pieniężnych, to jednak sytuacja przedsiębiorcy A jest nadal korzystna, gdyż może on wyegzekwować swoją wierzytelność od przedsiębiorcy B poprzez skierowanie egzekucji do nieruchomości, na której ustanowiono hipotekę na zabezpieczenie umowy pożyczki.

Przedsiębiorca C nie może zaspokoić się z nieruchomości przedsiębiorcy B, gdyż wartość nieruchomości jest równa wysokości hipoteki zabezpieczającej wierzytelność z tytułu pożyczki udzielonej przez przedsiębiorcę A. Przedsiębiorca C mógłby zaspokoić się z nieruchomości przedsiębiorcy B, gdyby jej wartość była wyższa niż wysokość hipoteki.

Jak więc widać na podstawie powyższego, zabezpieczenie rzeczowe w postaci hipoteki okazało się skuteczniejsze niż zabezpieczenie obligacyjne w postaci poręczenia. Podobnie będzie w przypadku zabezpieczeń rzeczowych w postaci zastawu i zastawu rejestrowego, które również będą korzystały z pierwszeństwa zaspokojenia.

Kolejność zaspokajania wierzycieli

Istotne wydaje się również wskazanie, że przepisy prawa określają kolejność zaspokajania wierzycieli poprzez wyróżnienie dziewięciu kategorii, według których zaspokajane są poszczególne wierzytelności.