Kto jest konsumentem w świetle polskiego prawa?

Przeczytaj także: Kim jest konsument i jakie ma prawa?

Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „Kodeks cywilny”), za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej, niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Aby wyjaśnić powyżej wskazaną definicję należy wskazać w pierwszej kolejności, że konsumentem może być tylko osoba fizyczna. Tym samym, konsumentem nie mogą być osoby prawne (np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz tzw. ułomne osoby prawne (np. spółki jawne).

Przy czym, warto pamiętać, że nie każda osoba fizyczna jest zawsze konsumentem. Musi być to osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej. Przez czynność prawną należy rozumieć stan faktyczny, zawierający co najmniej jedno oświadczenie woli, którego następstwem jest wywołanie skutków prawnych, w postaci nawiązania, zmiany lub ustania stosunku prawnego (np. zawarcie umowy sprzedaży).

Ponadto, aby osoba fizyczna była konsumentem, dokonywana przez nią czynność prawna nie może być związana bezpośrednio z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą lub zawodową. Należy przy tym również zaznaczyć, że prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną nie przesądza jednoznacznie, że w każdej sytuacji jest ona przedsiębiorcą i nie może być uznana za konsumenta.

Kiedy osoba fizyczna - przedsiębiorca jest konsumentem? Dla wykazania kiedy osoba fizyczna (przedsiębiorca) występuje w roli konsumenta, szczególne znaczenie ma zawarte w definicji konsumenta słowo „bezpośrednio”. Jeżeli nie można wykazać związku bezpośredniości pomiędzy dokonaną czynnością prawną, a prowadzoną przez osobę fizyczną działalnością gospodarczą, należy przyjąć, że osoba fizyczna - przedsiębiorca występuje w roli konsumenta. Przykładowo, jeżeli osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (jako dj) nabywa prywatnie płytę z muzyką klasyczną do słuchania, trudno uznać, że jest to czynność związana z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. W tej sytuacji, wskazany przedsiębiorca powinien zostać zakwalifikowany jako konsument.

Jeżeli jednak ten sam dj kupuje płytę, aby wykorzystać ją w prowadzonej działalności i puszczać z niej muzykę w klubie, to wówczas nie będzie on już traktowany jako konsument, ale jako przedsiębiorca. Należy zatem odróżnić czynności prawne dokonywane niejako „służbowo” od tych dokonywanych na własny, prywatny użytek.

Uznanie w konkretnym przypadku danej osoby fizycznej za konsumenta jest szczególnie istotne z uwagi na pozycję konsumenta w polskim prawie. Konsument zawierający umowę z przedsiębiorcą jest bowiem traktowany jako słabsza strona stosunku prawnego i dlatego przysługuje mu szczególna ochrona przewidziana w Kodeksie cywilnym (np. niedozwolone postanowienia umowne) oraz w innych ustawach, m.in. w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2002 r. Nr 141, poz. 1176 z późn. zm.).

Podsumowując, konsumentem w świetle polskiego prawa może być wyłącznie osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej, niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Choć prowadzenie przez osobę fizyczną działalności gospodarczej nie powoduje automatycznie, że nie może ona w niektórych sytuacjach być konsumentem. Istotne do uznania danej osoby za konsumenta jest rozróżnienie, czy dokonywana przez nią czynność prawna jest związana bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą, czy też nie.