Czas pracy: zawsze 5-dniowy tydzień

Przeczytaj także: Zmiana harmonogramu w równoważnym czasie pracy

Pytanie: Jesteśmy zakładem produkcyjnym, w którym do tej pory obowiązywał 5-dniowy system czasu pracy. W najbliższym czasie chcemy wydłużyć go do 6 dni przy produkcji trwającej przez całą dobę. Jaki system czasu pracy byłby w takim przypadku dla nas najkorzystniejszy?

Odpowiedź: Bez względu na stosowany w zakładzie system czasu pracy pracowników zawsze obowiązuję zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy.

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy obejmuje wszystkich pracowników niezależnie od systemu czasu pracy w jakim są zatrudnieni. Oznacza ona jednak, że możliwe jest stosowanie rozkładów czasu pracy przewidujących pracę przez więcej niż 5 dni w ciągu tygodnia przy równoczesnym ustaleniu odpowiednio mniejszej liczby dni pracy w innych tygodniach danego okresu rozliczeniowego, oczywiście przy zachowaniu niezbędnej liczby dni wolnych od pracy. Takie planowanie pracy musi obejmować cały okres rozliczeniowy, oraz wszelkie ustalenia dotyczące tej kwestii powinny być podane do wiadomości pracowników jeszcze przed rozpoczęciem danego okresu rozliczeniowego.

A zatem nie jest prawne dopuszczalne organizowanie pracy w taki sposób, aby pracownicy w ciągu całego okresu rozliczeniowego wykonywali pracę przez 6 dni w tygodniu w każdym tygodniu tego okresu (nawet jeżeli będą pracować średnio po 40 godzin tygodniowo). Żaden z przewidzianych w kodeksie pracy systemów czasu pracy nie czyni od tej zasady wyjątku.

Można zastosować system zmianowy

W ramach podstawowego systemu czasu pracy dobowa norma czasu pracy ukształtowana została na poziomie 8 godzin przez przeciętnie 40-godzin w tygodniu. Oznacza to, że pracodawca nie może zaplanować pracy na więcej niż 8 godzin dziennie, ale średnia norma tygodniowa będzie już rozliczana w ramach całego okresu rozliczeniowego. Można zatem w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego polecać pracownikom pracę przez 6 dni przy równoczesnym skracaniu liczby dni pracy w innych tygodniach tego okresu, np. do 4, w taki sposób, aby nie przekroczyć przeciętnie 40 godzin pracy w tygodniu. Ukształtowanie dni pracy w ramach tego systemu czasu pracy może być w zasadzie dowolne. Jeżeli pracodawca chce polecać pracownikom pracę w sobotę może to robić pod warunkiem, że zapewnieni im dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy w innym dniu tygodnia do końca okresu rozliczeniowego.

Ważne!
Ogólnie przyjmuje się, że jeżeli w danym zakładzie sobota stanowi dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniwego tygodnia pracy, polecać pracę w tym dniu można tylko wyjątkowo, w takich przypadkach w jakich poleca się pracę w nadgodzinach. W związku z tym, jeżeli pracodawca chce "manewrować" normą średniotygodniową powinien albo zrezygnować z ustalenia stałego dnia wolnego z tytułu przeciętnie 5-dniwego tygodnia pracy, albo określić ten dzień inaczej dla poszczególnych grup pracowników, tak aby praca była obsadzona przez 6 dni w tygodniu (np. dla jednych ustalić ten dzień na sobotę u innych na poniedziałek).

W ramach podstawowego systemu czasu pracy można ponadto stosować zmianową organizację czasu pracy, jest ona bowiem dopuszczalna bez względu na stosowany system czasu pracy.

Stosowanie zmianowej organizacji czasu pracy jest ponadto okolicznością umożliwiającą polecanie pracownikom pracy w niedziele. Jeżeli więc pracodawca poleca swoim pracownikom pracę przez przeciętnie 5 dni w tygodniu przez 8 godzin dziennie nie ma potrzeby stosowania innego niż podstawowy system czasu pracy.

Praca powyżej 8 godzin - konieczny będzie system równoważny

Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, pracodawca może zatrudniać pracowników w systemie równoważnego czasu pracy. W systemie tym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (w niektórych sytuacjach praca może być przedłużona do 16 lub 24 godzin - art. 136 i 137 kp). Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Ponadto połączenie równoważnego systemu czasu pracy z pracą zmianową spowoduje, iż pracownicy wykonujący pracę przez 12 godzin na dwóch zmianach zapewnią całodobowe funkcjonowanie zakładu pracy, przy mniejszej liczbie pracowników, niż w przypadku połączenia podstawowego systemu czasu pracy z pracą zmianową.

Podstawa prawna:

• art. 128, art. 135 kp.

www.KadryOnline.pl - Serwis specjalistów ds. personalnych. Praktyczne wskazówki dotyczące prawa pracy, najświeższe interpretacje przepisów, informacje o zmianach prawnych, bezpłatne biuletyny e-mailowe.