Polskie prawo koncernowe

Przeczytaj także: Nowe prawo holdingowe weszło w życie

Do pozytywów opracowanego projektu należy zaliczyć oparcie się na doktrynie Rozenblum. Doktryna ta, opracowana na podstawie orzecznictwa francuskich sądów, zakłada, że w sytuacji gdy między spółkami holdingu istnieje trwałe powiązanie organizacyjne, wspólna i długookresowa strategia gospodarcza oraz w dalszej perspektywie zapewniona jest równowaga między korzyściami i stratami wynikającymi z uczestnictwa w grupie spółek, dopuszczalne jest kierowanie się interesem całek grupy, a nawet działanie na szkodę spółki zależnej. Przyjęcie takiego rozwiązania w polskim prawie koncernowym, z jednej strony, stworzyłoby ustawową podstawę do kierowania się przy prowadzaniu spraw spółek należących do holdingu nie tylko interesem spółki lecz także interesem grupy spółek, jak również depenalizowałoby działania zarządów spółek zależnych na ich niekorzyść (przy założeniu, że spełnione są wszystkie przesłanki – w tym zapewnienie równowagi między korzyściami i stratami). Nie mniej jednak, ciężko uznać, że omawiany projekt, skutecznie wprowadziłby do polskiego systemu prawnego doktrynę Rozenblum.

Należy mieć również na uwadze, że ochrona wierzycieli i wspólników mniejszościowych, na gruncie doktryny Rozenblum, może zostać zapewniona jedynie przy precyzyjnym określeniu przesłanek dopuszczalności działania na szkodę spółki zależnej, to jest chociażby ustawowego rozstrzygnięcia jak „długofalowa” ma być równowaga między korzyściami a stratami spółki zależnej. Nie wydaje się by proponowane rozwiązania miały charakter dostatecznej precyzyjności, będącej gwarantem należytej ochrony wierzycieli i wspólników mniejszościowych.

Ze względu na powyższe zastrzeżenia, należy stwierdzić, że dobrze się stało, że prace nad projektem zmian Kodeksu Handlowego zostały zawieszone do czasu opracowania nowych założeń w zakresie prawa grup spółek. Jednakże, de lege ferenda, należy postulować by opracowywane zasady prawa holdingowego również odwoływały się do koncepcji doktryny Rozenblum. Mając to na względzie, należy uznać, że przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego projekt stanowi odpowiednią bazę do dalszej dyskusji dotyczącej pożądanego kształtu polskiego prawa koncernowego.

Tendencje ogólnoeuropejskie

Od czasu dołączenia przez Rzeczpospolitą do struktur unijnych polski system prawny nie znajduje się w próżni. Dlatego też nasze żywotne zainteresowanie powinny budzić wszelkie inicjatywy pojawiające się na szczeblu Unii Europejskiej. Tym bardziej, że w związku z zawieszeniem prac nad zmianami Kodeksu Spółek Handlowych dotyczącymi prawa grup spółek, dużo jeszcze czasu upłynie zanim przyjęte zostaną polskie rozwiązania interesującej nas materii.

Pierwsza próba, to jest IX dyrektywa koncernowa, już dawno została odrzucona, nie mniej jednak na wśród przedstawicieli unijnej administracji stale pojawiają się postulaty ogólnoeuropejskiej regulacji prawa koncernowego. Dlatego też, powołana przez Komisję Europejską Reflection Group, miała na celu przygotowanie pożądanego kształtu zmian w europejskim prawie spółek, w tym prawie holdingowym. Efektem pracy ekspertów jest raport z 5 kwietnia 2011 roku o przyszłości europejskiego prawa spółek (Report of Reflection Group on the Future of EU Company Law). W tymże raporcie podkreślono wagę „wyposażenia zarządu spółki dominującej w uprawnienie i obowiązek zarządzania holdingiem oraz należącymi do niego spółkami w zgodzie z interesem całego holdingu”. Zwrócono również uwagę, jak duże (pozytywne) znaczenie dla bezpieczeństwa prawnego członków organów spółek dominujących i zależnych ma wprowadzenie do systemu prawnego pojęcia interesu grupy spółek. Zgodnie z raportem, już do judykatury Państw Członkowskich należeć powinna interpretacja pojęcia interesu grup spółek.

W świetle przytoczonych rozważań, jasno widać, że dla bezpieczeństwa obrotu gospodarczego konieczna jest ingerencja ustawodawcy (czy to krajowego czy ponadnarodowego). Konieczne jest wprowadzenie jasnych podstaw do możliwości kierowania się przez zarządy spółek uczestniczących w koncernie interesem grupy spółek. Niezbędnym jest określenie obowiązku naprawnienia strat ponoszonych przez spółki zależne w związku z działaniem w interesie grupy spółek (w jakiej formie, to już kwestia mniej istotna – może to być zarówno długofalowa polityka równoważenia korzyści i strat jak i obowiązek naprawnienia szkody). I te założenia, wynikające z analizy tendencji ogólnoeuropejskich, powinni mieć na uwadze członkowie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego w trakcie przygotowywania nowych propozycji polskiego prawa holdingowego.