Polskie prawo koncernowe

Przeczytaj także: Nowe prawo holdingowe weszło w życie

Prace nad nowelizacją KSH

Przedmiotem tego artykułu będzie krótka prezentacja zaproponowanej wersji prawa holdingowego, rozważania na temat słuszności przyjętych założeń oraz kształt propozycji na szczeblu Unii Europejskiej. Obecnie regulacja prawa holdingowego ma charakter szczątkowy i zawarta jest, w szczególności, w art. 7 Kodeksu Spółek Handlowych. Obecny kształt przepisów dotyczących prawa holdingowego spotyka się z krytyką ze strony przedstawicieli doktryny. Wskazuje się między innymi na brak określenia treści umów koncernowych, niedopasowanie do potrzeb współczesnego obrotu gospodarczego oraz konieczność objęcia regulacją również holdingów faktycznych. Na fali krytyki istniejących przepisów dotyczących grup spółek, w latach 2009-2010 na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości publikowano kolejne projekty zmiany Kodeksu Spółek Handlowych przygotowywane przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego.

Następnie w styczniu 2011 roku na tej samej stronie zamieszczono informację o zawieszeniu prac dotyczących prawa holdingowego w wersji z dnia 22 marca 2010 roku do czasu opracowania nowych założeń w tym zakresie. Obecnie na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości opublikowana jest jedynie wersja projektu z 28 lipca 2009 roku. Niezależnie od losów tych projektów należy przedstawić pomysły rozwiązań przyjętych przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego, gdyż są one najświeższą podstawą do analiz nad kształtem przyszłej regulacji prawa koncernowego. Analiza wszystkich rozwiązań, ze względu na ramy artykułu, nie jest możliwa, dlatego też przedstawienie założeń wynikających z projektu Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego ograniczone zostanie do wskazania najważniejszych zagadnień.

Przedmiotem postanowień ustawowych mają być jedynie koncerny faktyczne, w związku z czym zdecydowano o usunięciu dotychczasowych regulacji zawartych w art. 7 Kodeksu Spółek Handlowych. W projekcie przesądzono również, że regulacja prawa holdingowego wymaga przyjęcia definicji legalnej grupy spółek. Określono również obowiązki i uprawnienia związane z uczestnictwem w grupie spółek. Ponadto przepisy o grupach spółek mają być stosowane odpowiednio do przedsiębiorcy podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Najważniejszym punktem planowanej regulacji ma być jednak wprowadzenie do polskiego prawa możliwości kierowania się, przez organy spółek koncernu, również interesem grupy spółek. W art. 21¹ § 1 Kodeksu Spółek Handlowych postanowiono, że spółka dominująca oraz spółka zależna, uczestnicząca w grupie spółek, kieruje się obok interesu spółki interesem grupy spółek, z uwzględnieniem uzasadnionego interesu wierzycieli i wspólników mniejszościowych spółki zależnej. Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w uzasadnieniu do projektu, tak sformułowany przepis stanowi „dyrektywę roli spółki dominującej i zależnej uczestniczącej w grupie, jest dążenie do pogodzenia interesu grupy spółek z własnym interesem danej spółki”.

Członkowie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego uznali, że w związku z rozbieżnością poglądów dotyczących zakresu regulacji prawa holdingowego, najlepszym rozwiązaniem jest wprowadzenie do obrotu prawnego jedynie klauzuli generalnej uznającej, że spółka dominująca i spółka zależna mogą kierować się nie tylko własnym interesem, lecz również interesem grup spółek oraz uzasadnionymi interesami wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej. Tym samym judykaturze pozostawiono doprecyzowanie pojęcia interesu grupy spółek.

Ocena przyjętych rozwiązań

O ile intencja ustawowej regulacji prawa koncernowego w wersji szerszej niż obecnie (choć nie w wersji pełniej!) jest jak najbardziej słuszna i spotyka się ze zrozumiałą akceptacją zarówno przedsiębiorców jak i teoretyków prawa, to już model rozwiązań przyjęty przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego budzi poważne wątpliwości. Podstawowym problemem, słusznie podnoszonym w polskim piśmiennictwie, jest brak wyraźnego określenia celu przepisu art. 21¹ § 1 Kodeksu Spółek Handlowych. Zauważa się bowiem, że użycie tak niedookreślonego sformułowania jak „kierowanie się obok interesu spółki interesem grupy spółek, z uwzględnieniem uzasadnionego interesu wierzycieli oraz wspólników mniejszościowych spółki zależnej” rodzić będzie niezliczone problemy interpretacyjne.

Dla przykładu, w jednym tylko artykule, to jest artykule Krytycznie o projekcie prawa grup spółek Grzegorz Domański i Joanna Schubel rozważają trzy możliwe interpretację wzmiankowanego przepisu. A mianowicie dostrzegają, że art. 21¹ § 1 Kodeksu Spółek Handlowych może być interpretowany jako: bezwzględny nakaz działania w interesie własnej spółki, legalizacja działania na szkodę spółki zależnej bądź jako podstawę odpowiedzialności koncernowej spółki dominującej. Nie wdając się w głębszą analizę przytoczonych możliwości, należy zgodzić się z wspomnianymi Autorami, że próba „zadowolenia (przez ustawodawcę – przypis własny P.M.) wszystkich grup interesów” może doprowadzić do nasilenia się kontrowersji i sporów dotyczących regulacji prawa holdingowego.