Umowa o pracę, dzieło czy zlecenie?

Przeczytaj także: Umowa o dzieło - kiedy stosować?

Na wstępie, należy zauważyć, iż powszechnie w obrocie prawnym występują trzy formy typowych kontraktów, na podstawie których świadczona jest praca, tj.: umowa o pracę, umowa o dzieło oraz umowa o świadczenie usług, do której, na podstawie art. 750 Kodeksu cywilnego, mają zastosowanie przepisy umowy zlecenia.

Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Stosunek pracy charakteryzują takie elementy jak dobrowolność zawarcia, odpłatność, osobiste świadczenie pracy, staranność działania i podporządkowanie pracownika.

Należy pamiętać, iż umowa o pracę nie może zawierać postanowień mniej korzystnych niż te określone w Kodeksie pracy. Każdy pracownik zatrudniony na podstawie tej umowy, posiada więc szereg uprawnień, których nie daje umowa zlecenia lub umowa o dzieło: tj. odpłatny urlop, możliwość dokształcania się na koszt pracodawcy, świadczenia w razie wypadku przy pracy, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby, czy też dodatkowe wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Od całości wynagrodzenia odprowadzane są także składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, oraz ubezpieczenie chorobowe, a także wypadkowe. Przepisy Kodeksu pracy precyzują również zasady wypowiadania umowy o pracę oraz jej natychmiastowego rozwiązania. Zawarcie umowy o pracę daje więc obu stronom tego stosunku znaczną stabilizację oraz poczucie bezpieczeństwa. Należy jednak pamiętać, że pracownik świadczy usługi, ściśle w oparciu o wskazówki i polecenia pracodawcy, pod jego kontrolą, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym.

Umowa o dzieło z kolei jest umową, regulowaną przepisami Kodeksu cywilnego, na podstawie której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła na rzecz zamawiającego. Dziełem tym ma być określony przez strony rezultat, efekt. W szczególności dziełem może być zarówno konkretny obiekt materialny, np. meble biurowe, ogrodzenie budynku, jak i określone dobro niematerialne, np. program komputerowy, projekt architektoniczny, fotografia lub utwór publicystyczny. Podkreślić należy, że przede wszystkim to ten konkretny rezultat umowy o dzieło odróżnia ją od umowy o pracę, która jest umową starannego działania. Umowa o dzieło, w przeciwieństwie do umowy o pracę, cechuje się znaczną swobodą i samodzielnością wykonawcy w zakresie wykonywania umówionego dzieła. Nie podlega on bowiem bezpośrednim poleceniom przełożonego, jak ma to miejsce w przypadku umowy o pracę i w zasadzie sam decyduje o sposobie wykonania dzieła. Badając zakres obowiązków uregulowanych Ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, należy pamiętać, iż przyjmujący zamówienie nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, chyba, że umowa o dzieło została zawarta przez przedsiębiorcę z własnym pracownikiem.

Często stosowane w obrocie są umowa zlecenia oraz umowa o świadczenie usług (określana też często jako umowa współpracy), do której na mocy art. 750 Kodeksu cywilnego, stosujemy odpowiednio przepisy o umowie zlecenia. Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania na rzecz dającego zlecenie do wykonywania określonej usługi, w określonym terminie, za określone wynagrodzenie, choć można się też umówić na nieodpłatne wykonanie usługi. Przepisy nie określają czasu, w jakim musi być wypowiedziana taka umowa, jak ma to miejsce przy umowie o pracę.

Każda strona może to zrobić w dowolnym czasie, co z pewnością wpływa na brak stabilności tego stosunku prawnego. Jeśli umowa jest jedynym tytułem do ubezpieczenia społecznego, to opłacanie składek na ZUS z jej tytułu jest obowiązkowe. Składkę emerytalną i rentową finansują po połowie zleceniodawca i zleceniobiorca. Ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe, jeśli umowa jest wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Od wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia należy również potrącić składkę zdrowotną. Jeśli jednak umowa zlecenia jest umową dodatkową to ubezpieczenia społeczne są dobrowolne.

Decydując się na zawarcie umowy z nowym pracownikiem, warto rozważyć różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami umów. Dla kandydata do pracy nie tylko bowiem wysokość ewentualnego wynagrodzenia będzie wpływała na jego satysfakcję z pracy, ale w pewnych okolicznościach, także świadomość zabezpieczenia na wypadek choroby lub wypadku, czy prawo do płatnego urlopu.