Uprawnienia wierzyciela w postępowaniu upadłościowym

Przeczytaj także: Postępowanie upadłościowe: zgromadzenie i rada wierzycieli

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze uprawnienia wierzycieli, którzy zgłosili swoje wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Sytuacja wierzyciela/powoda w zwykłym procesie cywilnym oraz wierzyciela uczestnika postępowania upadłościowego niejestbowiem taka sama. Wierzyciele powinni być świadomi odrębności rozwiązań Prawa Upadłościowego, by móc w pełni korzystać z przysługujących im w tym postępowaniu uprawnień oraz unikać zagrożeń wynikających z dodatkowych wymogów, jakie Prawo Upadłościowe na nich nakłada.

Wierzyciel jako inicjator postępowania upadłościowego dłużnika

Podstawowym elementem wyróżniającym w postępowaniu upadłościowym jest fakt, iż jedynie wierzyciel (obok oczywiście samego dłużnika) może być inicjatorem postępowania upadłościowego swojego dłużnika. Nie każdy bowiem może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości podmiotu, a wszczęcie postępowania z urzędu jest niedopuszczalne. Sąd ogłosi upadłość tylko wtedy, gdy dłużnik spełnia przesłanki upadłościowe,tj. jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych wobec co najmniej dwóch wierzycieli. Ponadto gdy dłużnik jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną bez osobowości prawnej, ale ze zdolnością prawną, uznawany jest za niewypłacalnego także gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

W przeciwieństwie do dłużnika wierzyciel nie jest ograniczony żadnym terminem do zgłoszenia takiego wniosku. Należy jednak pamiętać, iż w przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku w złej wierze, sąd, oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości, obciąży wierzyciela kosztami postępowania i może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Ponadto, w przypadku oddalenia wniosku wierzyciela o ogłoszenie upadłości złożonego w złej wierze, dłużnikowi, a także osobom trzecim, przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawienie szkody. Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika nie może być więc jedynie środkiem nacisku na dłużnika, ale musi wynikać z realnego zaprzestania realizowania przez dłużnika jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym

Najważniejszym jednak uprawnieniem wierzyciela w postępowaniu upadłościowym dłużnika jest zgłoszenie swojej wierzytelności do masy upadłości. Zgłoszenie powinno zawierać m.in.

• imię i nazwisko bądź nazwę albo firmę wierzyciela i odpowiednio jego miejsce zamieszkania albo siedzibę;
• określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej;
• dowody stwierdzające istnienie wierzytelności;
• kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona;
• zabezpieczenia związane z wierzytelnością oraz oświadczenie wierzyciela, w jakiej prawdopodobnie sumie wierzytelność nie będzie zaspokojona z przedmiotu zabezpieczenia;
• w razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu;
• stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe lub administracyjne;
• jeżeli wierzyciel jest wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki będącej upadłym - ilość posiadanych udziałów albo akcji oraz ich rodzaj.

Zgłoszenie wierzytelności powinno zostać dokonane w terminie wyznaczonym w ogłoszeniu o upadłości, opublikowanym w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (od 1 do 3 miesięcy). Zgłoszenie dokonane po tym terminie także zostanie rozpatrzone, ale wierzyciel może zostać obciążony kosztami wynikającymi ze spóźnionego zgłoszenia (z czegosądy coraz częściej korzystają obciążając spóźnionych wierzycieli np. kosztami sporządzenia uzupełniającej listy wierzytelności).

Zgłoszenie wierzytelności nie podlega żadnej opłacie sądowej. W ramach postępowania upadłościowego nie stosuje się pełnych zasad dotyczących przeprowadzania dowodów w postępowaniu cywilnym. Wierzyciel nie musi przedstawiać formalnych dowodów na istnienie wierzytelności zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, ale musi przedstawić dowody w dostatecznym stopniu uprawomocniające istnienie wierzytelności. Ponadto, choć często nie tylko upadły, ale i wierzyciel, są przedsiębiorcami, w zgłoszeniu wierzytelności nie stosuje się prekluzji dowodowej.