Zmiany w prawie o ustroju sądów powszechnych

Przeczytaj także: Działanie sądów powszechnych: nowe przepisy

Nowe rozwiązania dotyczą m.in. struktury sądów. Ustawa zakłada między innymi, że w każdym sądzie rejonowym i okręgowym będą funkcjonowały obligatoryjnie tylko dwa wydziały: karny i cywilny. Nie oznacza to jednak automatycznie likwidacji innych wydziałów, ani rezygnacji ze specjalizacji sędziów. Jednocześnie Minister będzie mógł powierzyć jednemu sądowi - odpowiednio, rejonowemu albo okręgowemu - rozpoznawanie spraw należących do właściwości (lub części obszaru właściwości) miejscowej innego sądu (bądź sądów).

Z nowelizacji wynika też, że do struktury sądownictwa wprowadzony zostanie tzw. menadżer sądowy. Osoba ta będzie odpowiedzialna za sprawne funkcjonowanie infrastruktury sądów oraz zarządzanie personelem tych instytucji. Dzięki takiej strukturze prezesi sądów będą mogli skupić się wyłącznie na kierowaniu podstawową działalnością sądu, czyli orzecznictwem oraz pracą z sędziami i pozostałym personelem pionu orzeczniczego.

Nowe przepisy wprowadzają również system oceny pracy sędziów. Oceny takie pozwolą nie tylko określić standardy należytego wypełniania powinności oraz potrzeby szkoleniowe, ale mają też służyć jako materiał do oceny kandydatury sędziego przy ubieganiu się o wyższe stanowiska sędziowskie. Sędziowie będą podlegali ocenie, co 4 lata. Kompetencje w tym zakresie będą należały do sędziów wizytatorów powoływanych przez prezesów sądów apelacyjnych.

Ustawa określa także tryb rozpatrywania skarg i wniosków dotyczących działalności sądów. Dotychczasowy nadzór nad działalnością administracyjną sądów podzielony zostaje na nadzór wewnętrzny sprawowany przez prezesów sądów i nadzór zewnętrzny będący kompetencją Ministra Sprawiedliwości. Nowa regulacja nawiązuje do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 stycznia 2009 r. (sygn. akt: K 45/07), w którym postulowano oddzielenie sfery sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sędziów od ewentualnego wykonywania przez nich zadań należących do władzy wykonawczej.

Zakres wprowadzanych zmian jest tak szeroki, iż spowodował konieczność nowelizacji innych ustaw, które w sposób pośredni lub bezpośredni wiążą się ze zmienianymi przepisami ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zmienione zostały: ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych, ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury, ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych, ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa.

Ustawa w zasadniczej części wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Są jednak przepisy, dla których ustalono krótszy okres vacatio legis (14 dni od dnia ogłoszenia lub 1 stycznia 2012 r.). Dotyczą one m.in. używania stroju urzędowego, zbiegu uposażeń sędziego oraz opłat wnoszonych przez aplikantów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.